بیماری تیروئید یکی از شایع‌ترین اما گاه نادیده‌گرفته‌شده‌ترین اختلالات بدن است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان درگیر می‌کند. غده‌ی تیروئید، که به شکل پروانه‌ای در جلوی گردن قرار دارد، نقشی حیاتی در تنظیم متابولیسم، سطح انرژی و عملکرد کلی بدن ایفا می‌کند. هنگامی که این غده بیش از حد فعال شود (پرکاری تیروئید) یا فعالیتش کاهش یابد (کم‌کاری تیروئید)، تعادل بدن به هم می‌خورد و علائمی مانند خستگی، تغییر وزن، نوسانات خلقی و حتی مشکلات قلبی بروز می‌کند. از آنجا که تأثیرات تیروئید بسیار گسترده است، آگاهی از بیماری‌های مرتبط با آن نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی دارد. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند از بروز بسیاری از عوارض جلوگیری کند.
انواع بیماری‌های تیروئید
بیماری تیروئید دارای دو نوع کم کاری و پر کاری است که در ادامه توضیحاتی خواهیم داد.
کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism)
در این حالت، تیروئید نمی‌تواند به اندازه کافی هورمون تولید کند. نتیجه آن کند شدن متابولیسم بدن است. علائمی مانند افزایش وزن، خواب‌آلودگی، احساس سرما، یبوست و افسردگی از نشانه‌های رایج کم‌کاری تیروئید هستند.
پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)
برخلاف حالت قبل، در پرکاری تیروئید غده بیش از حد فعال است و هورمون زیادی ترشح می‌کند. این موضوع می‌تواند باعث کاهش وزن، تپش قلب، لرزش دست‌ها، تعریق زیاد و بی‌قراری شود.
علائم بیماری تیروئید
در ادامه علائم شایع بیماری‌های تیروئید (هم کم‌کاری و هم پرکاری) را به صورت موردی بیان خواهیم کرد.
علائم کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism)
-
احساس خستگی و بی‌حالی مداوم
-
افزایش وزن بدون تغییر در رژیم غذایی
-
احساس سرما حتی در هوای معتدل
-
خشکی پوست و موی ضعیف یا شکننده
-
یبوست
-
افسردگی یا کاهش تمرکز
-
تورم صورت یا پف دور چشم‌ها
-
کندی ضربان قلب
-
نامنظمی قاعدگی در خانم‌ها
علائم پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)
-
کاهش وزن ناگهانی با وجود اشتهای طبیعی یا زیاد
-
تپش قلب و افزایش ضربان قلب
-
تعریق زیاد و احساس گرما
-
لرزش دست‌ها
-
اضطراب، بی‌قراری یا بی‌خوابی
-
ریزش مو
-
افزایش اشتها
-
بیرون‌زدگی چشم‌ها (در بعضی موارد)
-
ضعف عضلانی
چه زمانی جراحی تیروئید لازم می‌شود؟
در بیشتر موارد، بیماری تیروئید با دارو قابل کنترل است، اما گاهی اوقات وجود توده‌های بزرگ، گواتر فشاری، ندول‌های مشکوک یا سرطان تیروئید، انجام جراحی تیروئید را ضروری می‌کند. هدف از این جراحی معمولا برداشتن بخشی از غده (لوبکتومی) یا کل آن (تیروئیدکتومی کامل) است. انتخاب جراح با‌تجربه در این زمینه اهمیت زیادی دارد، زیرا جراحی تیروئید از حساس‌ترین جراحی‌های ناحیه گردن محسوب می‌شود و نیاز به دقت بالا برای جلوگیری از آسیب به عصب‌های صوتی و غدد پاراتیروئید دارد.
نمونه برداری غده تیروئید چگونه است؟
نمونه‌برداری غده تیروئید که معمولا با روش سوزن نازک یا FNA (Fine Needle Aspiration) انجام می‌شود، یکی از مهم‌ترین و کم‌تهاجمی‌ترین روش‌ها برای بررسی وجود سلول‌های غیرطبیعی یا سرطانی در غده تیروئید است. در این روش، پزشک با استفاده از سوزن بسیار ظریف و تحت هدایت سونوگرافی، مقدار کمی از بافت یا سلول‌های ناحیه مشکوک را برداشت کرده و برای بررسی دقیق به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می‌کند. این روش بدون نیاز به بی‌هوشی و در مدت زمان کوتاهی انجام می‌شود و درد یا عارضه‌ی خاصی ندارد. نتایج نمونه‌برداری می‌تواند در تشخیص ندول‌های خوش‌خیم، التهاب‌های تیروئیدی یا سرطان تیروئید نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد و به پزشک کمک کند تا تصمیم بگیرد آیا بیمار نیاز به جراحی یا درمان دارویی دارد یا خیر.
نمونه‌برداری غده تیروئید با روش FNA (سوزن نازک) معمولا زمان کوتاهی طول می‌کشد و بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه به طول می‌انجامد. مراحل کار به طور معمول شامل آماده‌سازی بیمار، تعیین محل دقیق غده با سونوگرافی، وارد کردن سوزن ظریف و برداشت سلول‌ها است. خود عمل نمونه‌برداری معمولاً کمتر از ۵ دقیقه طول می‌کشد و بقیه زمان صرف آماده‌سازی و توضیح به بیمار می‌شود. بعد از نمونه‌برداری معمولاً فشار ملایم روی محل زده می‌شود تا خون‌ریزی یا کبودی کاهش یابد و بیمار می‌تواند بلافاصله فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد.
درمان قطعی و کنترل سرطان تیروئید
سرطان تیروئید یکی از شایع‌ترین سرطان‌های غدد درون‌ریز است که در اغلب موارد، با پیش‌آگهی بسیار خوب همراه است. تشخیص زودهنگام و انتخاب روش درمانی مناسب نقش مهمی در موفقیت درمان دارد. در بیشتر بیماران، جراحی سرطان تیروئید اولین و مؤثرترین گام درمانی محسوب می‌شود. در این عمل، جراح بخش درگیر غده یا در صورت لزوم کل تیروئید را برمی‌دارد تا از گسترش سلول‌های سرطانی جلوگیری شود. مهارت و تجربه‌ی جراح در این مرحله اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا باید ضمن برداشتن کامل بافت سرطانی، از آسیب به بافت‌های سالم اطراف نیز جلوگیری شود. پس از جراحی، بسته به نوع و مرحله‌ی سرطان، ممکن است درمان‌های تکمیلی مانند ید رادیواکتیو یا مصرف داروهای تنظیم‌کننده‌ی هورمون تیروئید نیز انجام شود.
بهترین جراح برای عمل تیروئید چه ویژگی‌هایی دارد؟
یک جراح تیروئید خوب باید علاوه بر دانش علمی بالا، تجربه‌ی کافی در انجام جراحی‌های پیچیده‌ی گردن داشته باشد. دقت، آرامش در حین جراحی و استفاده از تجهیزات پیشرفته از عواملی هستند که باعث افزایش موفقیت عمل می‌شوند. از میان پزشکان برجسته در این حوزه، دکتر محمد سراج با سال‌ها تجربه در زمینه‌ی جراحی غدد و تیروئید، به عنوان بهترین جراح تیروئید در تهران شناخته می‌شود. مهارت بالا، رویکرد انسانی در برخورد با بیماران و استفاده از روش‌های نوین جراحی باعث شده تا بیماران بسیاری با رضایت کامل تحت درمان ایشان قرار بگیرند.
طول عمر بیماران سرطان تیروئید
طول عمر بیماران مبتلا به سرطان تیروئید معمولا بسیار خوب و امیدبخش است. این نوع سرطان در مقایسه با بسیاری از سرطان‌های دیگر، یکی از قابل‌درمان‌ترین انواع سرطان‌ها به شمار می‌آید. در صورت تشخیص زودهنگام و انجام درمان‌های مؤثر مانند جراحی تیروئید، ید رادیواکتیو و پیگیری منظم، بیش از ۹۰ درصد بیماران می‌توانند زندگی طبیعی و طول عمر نزدیک به افراد سالم داشته باشند. حتی در مراحل پیشرفته‌تر، با استفاده از روش‌های درمانی نوین، کنترل بیماری و حفظ کیفیت زندگی امکان‌پذیر است. نوع و مرحله‌ی سرطان، سن بیمار، و میزان درگیری غدد لنفاوی از عواملی هستند که بر پیش‌آگهی و طول عمر تاثیر می‌گذارند. خوشبختانه با مراقبت‌های منظم و نظارت پزشک متخصص، بسیاری از بیماران می‌توانند سال‌های طولانی بدون عود بیماری به زندگی خود ادامه دهند.
