سارا ضیایی نژاد مامان و کارشناس ارشد بروری در گفتگو با خبرنگار مهر درباره مشکلات جامعه مامایی ایران گفت: جامعه ایران در چند دهه اخیر تغییرات جمعیتی قابل توجهی از جمله کاهش باروری را تجربه کرده است. همانطور که طی دو دهه اخیر نرخ باروری در ایران به زیر سطح جایگزینی یعنی کمتر از دو فرزند به ازای هر زن رسیده است، از سوی دیگر، پژوهشگران توسعه بر این باورند که در بین سرمایه‌های فیزیکی، فناوری و انسانی، آنچه در مسیری که تغییرات تمدنی مهم و مؤثر بوده است، متغیر کلان سرمایه انسانی و اهمیت و فواید آن است Veri درست است. از این رو، این امر مسئولان و برنامه ریزان کشور را وادار به اتخاذ سیاست هایی در راستای ایده های افزایش باروری کرده است.
وی گفت: در کنار همه مولفه های موثر در افزایش نرخ زاد و ولد کودک و بچه دار شدن (مسائل اقتصادی، فرهنگی، استخدامی و…) وزارت بهداشت در راستای اجرای قانون حمایت از خانواده و جمعیت وظایفی دارد. از آنجایی که یکی از موثرترین منابع انسانی نظام سلامت است که می تواند کشور را از بحران چالش جمعیتی به تا حدودی برای بیرون آوردن و کمک به نظام سلامت، جامعه مامایی کشور بنابراین سیستم سلامت بیش از هر زمان دیگری نیازمند مشارکت است ماماها در اجرای قانون جوانان جمعیت، پیشگیری از پیری جامعه و مشکلات آن را دارد. دامنه و پیچیدگی کارکردهای مامایی هر روز در حال افزایش است و این افراد در تامین سلامت فردی و اجتماعی جامعه نقش بسزایی دارند.
ضیایی نژاد ادامه داد: جامعه مامایی با دانش، بصیرت و مهارت خود در تامین سلامت مادران و نوزادان نقش آفرینی کرده است. مامان به عنوان جامعه ای صبور و پرتلاش، رسالتی بی نظیر و موثر در تحقق اهداف عالی نظام سلامت به ویژه در زمینه های سلامت باروری، ترویج زایمان طبیعی و ایمن، مشاوره فرزندآوری، سلامت زنان، کاهش سزارین بوده است. و در نهایت بهبود سلامت مادران و نوزادان.
وی افزود: بنابراین نظام سلامت باید عزم خود را جزم کند تا با بهره گیری از توان جامعه مامایی در راستای تضمین، حفظ و ارتقای سلامت مادران و نوزادان با اجرای سیاست های ترویج زایمان طبیعی، با ماماها به عنوان بازویی قدرتمند. در راهنمایی مادران برای زایمان ایمن و بدون درد. خطر بحران جمعیت را به حداقل برسانید. نقش محوری ماماها در تامین سلامت زنان و کودکان و سیاست های جوانان جمعیت و حمایت از خانواده، توجه به مامایی و توانمندسازی ماماها و تسهیل در استفاده از خدمات آنان بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
تضعیف جایگاه مامایی
این کارشناس ارشد مامایی بیان کرد: اما با همه اینها سال هاست که جامعه مامایی کشور با مشکلاتی از جمله تضعیف جایگاه مامایی، نبود ساختار سازمانی مامایی در بالاترین سطح نظام سلامت و سیاست گذاری دست و پنجه نرم می کند. عدم شفافیت در شرح وظایف بسته های خدماتی، غیرواقعی بودن تعرفه خدمات، سختی کار، نبود امنیت شغلی و حمایت مالی و مشوق های آن و عدم توسعه کادر مامایی کشور متناسب با نیاز جامعه که بعضاً منجر به نارضایتی ماماها و مهاجرت تعدادی از همکاران جامعه مامایی در سال های اخیر می شود. یکی از چالش های مهم مامایی مسائل بین رشته ای است. در واقع مسائل بین رشته ای و درونی اجازه تثبیت فضای مامایی ایران را نمی دهد و به همین دلیل امروزه برخی از بزرگان مامایی معتقدند باید امیدهای غیرواقعی برای تحولات اساسی در رشته مامایی کاهش یابد.
ضیایی نژاد ادامه داد: این مشکلات و چالش های مامایی در کشور ملموس و قابل کنترل است. چالش هایی که با تغییر دولت ها و حتی بازنگری قوانین جمعیتی کشور تغییر چندانی نکرده و شاید چندان به چشم نیایند اما می توانند نظام مامایی ایران را دیر یا زود و تا زمانی که این چالش ها به وجود نیاید. حل شود، وضعیت فارغ التحصیلان 80 ساله مامایی تغییر نخواهد کرد. .
نظام سلامت به خوبی می داند که با توجه به اولویت های اصلی دولت چهاردهم که جوانی جمعیت و اجرای کامل پزشکی خانواده است، ماماها یکی از کلیدی ترین ارائه دهندگان خدمات در جامعه هستند و تئوری های سلامت نمی توانند مشکلات آنها را حل کنند. اما امروزه وضعیت مامایی در ایران فضای بلاتکلیفی است و به همین دلیل رفتار ماماها نیز متفاوت شده است.
تضاد منافع بین رشته ای
وی تاکید کرد: شاید منشاء این چالش های مامایی، دودلی نظام سلامت در خصوص توسعه مامایی در کشور باشد. نداشتن ساختار مشخص در بالاترین سطح، تضاد منافع بین رشته ای، عدم شفافیت در تشریح وظایف مامایی با تغییر در برنامه درسی مامایی، عدم حمایت اجتماعی لازم از جایگاه و حرفه مامایی، تعهد پایین سازمان های بیمه گر نسبت به ماماها و تضعیف جایگاه مامایی، باعث بی اعتمادی می شود. ماماهای کشور را در اختیار نظام سلامت قرار داده است. نظام سلامت همچنان تردید دارد که آیا حرفه مامایی را توسعه دهد یا در محدوده و محدودیت های وظایف خود جلوی آن را بگیرد.
کارشناس ارشد باروری خاطرنشان کرد: تضاد منافع بین رشته ای که سال هاست بین این رشته ارزشمند و برخی رشته های پیراپزشکی وجود داشته و اکنون این تضاد به حوزه تخصصی بانوان نیز رسیده است و متخصصان بانوان ایرانی با ارسال درخواست ها و شکایات به این مرکز اعلام کرده اند. دولت قبلی سال هاست که ماماها از وظایف خود فراتر رفته و وارد حرفه جراحی زنان شده اند و از این رو موافقان و مخالفان این رشته ارزشمند آنها را به تفسیر قوانین به نفع گروه تشویق می کنند. تلاش ویژه ای انجام دهد
وی گفت: نقش ماماها بر هیچکس پوشیده نیست، هرچند در سال های اخیر با عنوان مراقب سلامت یا ماما یا مراقب سلامت خانواده و تغییر سمت ماما به مراقب در سازمان های علوم پزشکی دانشگاه های کشور با تشریح فراوان وظایف مامایی خارج از برنامه درسی و عدم شفافیت در حوزه اختیارات به ویژه در کشور عدم پاسخگویی به نیازهای حرفه مامایی موجب دلسردی تعداد زیادی از فارغ التحصیلان این رشته در جامعه مامایی به ویژه فارغ التحصیلان جدیدالورود و با انگیزه این رشته ارزشمند شده است. آنقدر پیشرفت کردند که علیرغم میل باطنی، گاه رشته مامایی را نه جایی برای خدمت و نه برای درآمد کافی و با وجود مشکلات مربوط به پیری کشور می یابند. و بحران پیری جمعیت و تعهد ماماها در این زمینه، حرفه مامایی را رها کرده و به فعالیت های غیر مامایی روی آورده و گاه مهاجرت می کنند. مهاجرتی که می تواند بحران جمعیتی کشور را دوچندان کند.
وی بیان کرد: به نظر می رسد مهم ترین عامل موثر در حل چالش های مامایی، رفتار نظام سلامت است که در صورت وجود نهادها و ساختارهای منسجم و تشکل های قوی تخصصی و علمی، تا حدودی می توان آن را کنترل کرد و در غیر این صورت بدون تشکیلات قوی و پشتیبانی کنید. سیاستمداران و مشارکت ماماها نمی توان در تعیین تکلیف و سیاست های کلان برای این حوزه تأثیر داشت. در حال حاضر انجمن هایی مانند انجمن علمی مامایی ایران، انجمن مامایی و انجمن مامایی ایران فعال هستند و باید تحلیل کرد که چرا آنها توانایی عمل و واکنش جدی به رفتارهای بازیگران را ندارند. در نظام سلامت چالش های مامایی به گونه ای شده است که هر سیاست گذار می تواند با رفتار و گفتار و مصاحبه های خود بر فضای جامعه مامایی تاثیر بگذارد. این عوامل بسیار متنوع و غیرقابل شناسایی هستند، اما تا حدودی می توان این فضا را با شاخص های حکمرانی خوب نظام سلامت مدیریت کرد.
این کارشناس مامایی ادامه داد: فارغ از فضای حاکم بر جامعه مامایی و سیاست های فعلی در این زمینه. با وجود قدمت 80 ساله این رشته ارزشمند، کیفیت و ساختار مامایی کشور از آنچه باید باشد عقب افتاده است. نظام سلامت می تواند ضمن توسعه رشته مامایی و تاکید بر حفظ و نگهداری فارغ التحصیلان این رشته با تکریم و احترام و حفظ جایگاه و مشوق های مالی مطابق با علم روز و جایگاه واقعی مامایی در نظام سلامت کشور کشور، با تکنولوژی بهینه و مدرن، سیستم مامایی کشور می تواند رشد کند. تا او را از بن بست گیر کرده نجات دهد. هیچ کشوری نمی تواند در حوزه سلامت و مشکلات جمعیتی پیشرفت کند مگر اینکه این شکاف و چالش های موجود را به حداقل برساند.
راه حل چیست؟
وی تصریح کرد: به نظر می رسد پیگیری های زیر برای رفع مشکلات این حوزه مهم و حساس در بحبوحه کاهش جمعیت کشور ضروری و ضروری باشد.
1- تثبیت جایگاه مامایی و ایجاد یک نظام ساختاری منسجم و پایدار در رأس وزارت بهداشت که با تغییر افراد و رویکرد دولت ها دستخوش تغییرات جدی نشود.
2- تثبیت عنوان مامایی به فارغ التحصیلان این رشته در کلیه واحدهای خدمات رسانی بر اساس برنامه درسی آموزش و پرورش با رفع تضاد منافع بین رشته ها.
3- تبیین شرح وظایف ماماها در بسته های خدماتی، نسخه نویسی الکترونیکی در واحدهای دولتی و خصوصی.
4- بکارگیری فارغ التحصیلان رشته مامایی در مشاغل مرتبط با خدمات مامایی با استفاده از خدمات تخصصی و مراقبتی ماماها به عنوان (ماما) در طرح های ملی پزشکی خانواده به عنوان یکی از اعضای اصلی تیم سلامت.
5- مشارکت فارغ التحصیلان این رشته در اتاق های سیاست گذاری مرتبط با این رشته مهم بالینی در طی تهیه دستورالعمل های اجرایی و مراحل مربوطه که تعیین تکلیف برای این گروه از فارغ التحصیلان به ویژه در اجرای طرح های ملی به ویژه طرح ملی پزشکی خانواده به صورت یکپارچه شهر و روستا.
6- تسریع و تسهیل رفع نگرانی از امنیت شغلی ماماهای کشور به ویژه ماماهای شاغل در طرح پزشک خانواده فارس و مازندران و روستاها و شهرهای زیر 20000 نفر، بیمارستان ها و سایر مراکز بهداشتی و درمانی اعم از دولتی. ، خصوصی و خیریه.
7- تعریف مکانیزم پرداخت مشخص با مشوق های مالی کافی با توجه به حدود اختیارات و سختی کار مامایی با احیای درآمد ماماهای کشور شاغل در کلیه مراکز خدمات درمانی، درمانی و غیره در بخش خصوصی و غیره. بخش عمومی
8- تحقق تعرفه خدمات مامایی و ترمیم تعهدات سازمان های بیمه گر در خصوص خدمات ارائه شده توسط ماماها.
9- با توجه به سختی کار ماماهای شاغل در مراکز و واحدهای خدمات بهداشتی درمانی کشور با توجه به استرس زا بودن این شغل حساس.
10- مشارکت و استفاده از ماماهای بخش خصوصی در ارائه خدمات مامایی و مشاوره در طرح ملی پزشکی خانواده مانند سایر رشته های دارای مجوز.
11- افزایش کمی و کیفی دانش مامایی و توجه ویژه به آموزش ضمن خدمت با برگزاری دوره های آموزشی و بازآموزی.
12- برنامه ریزی برای پیگیری امور ماماهای شاغل در زمینه های بهداشتی، درمانی، مشاوره ای، آموزشی و ….
13- توسعه کادر مامایی کشور با توجه به نیازهای موجود جامعه و قوانین بالادستی.
