کاهش هزینه های دارویی با اجرای دستورالعمل های بالینی در سازمان تامین اجتماعی – خبرگزاری مهر ایران و جهان
خبرگزاری مهر، گروه جامعه; استفاده غیرمنطقی از دارو یکی از چالش های مهم نظام های سلامت در سراسر جهان است. بر اساس برآورد سازمان بهداشت جهانی، حدود 50 درصد از داروها به صورت غیر ضروری مصرف می شوند. در ایران تجویز بیش از حد به خصوص برای داروهای تزریقی و آنتی بیوتیک ها و مصرف خودسرانه دارو رایج است. استفاده از دستورالعمل های بالینی برای استانداردسازی تجویز دارو، به ویژه داروهای گران قیمت مانند داروهای سرطان، می تواند نقش مهمی در کاهش مصرف غیر ضروری و مدیریت بهتر هزینه داشته باشد. بررسی اثربخشی این دستورالعمل ها و تحلیل تغییرات مصرف و هزینه ها در سازمان تامین اجتماعی می تواند نشان دهد که چنین سیاست هایی تا چه اندازه در کنترل منابع مالی و ارتقای کیفیت درمان موفق بوده اند.
تحقیقات جدید نشان می دهد اجرای دستورالعمل های بالینی داروهای سرطان در سازمان تامین اجتماعی به کاهش هزینه نسبی داروها علیرغم افزایش تعداد بیماران سرطانی کمک کرده است.
بر اساس این پژوهش که داده های سال های 1395 تا 1398 را مورد بررسی قرار داده است، در این مدت 6419 بیمار سرطانی به مراکز درمانی سازمان مراجعه کرده اند که مجموع هزینه داروهای تجویز شده برای آنها بیش از 33 میلیارد ریال بوده است. به طور متوسط هر بیمار دو نسخه دریافت می کرد و برای هر بیمار 12 دارو تجویز می شد، به طوری که هر نسخه به طور میانگین حاوی 6 دارو بود.
افزایش تعداد بیماران و نسخه ها، اما کاهش هزینه ها
تعداد بیماران سرطانی ارجاعی از 656 نفر در سال 2015 به 2745 نفر در سال 2018 افزایش یافته و بیش از چهار برابر شده است. در همین مدت تعداد نسخه ها با افزایش 4.7 برابری به 1265 نسخه رسید و به 5979 نسخه رسید. میانگین نسخه به ازای هر بیمار نیز از 1.9 به 2.2 افزایش یافته است.
همچنین تعداد اقلام دارویی تجویز شده از 7736 قلم در ابتدای دوره به 38580 قلم در پایان دوره افزایش یافت و میانگین داروی هر بیمار از 11.8 قلم به 14.1 قلم رسید.
در این مدت تعداد اقلام دارویی تجویزی از 7736 قلم به 38580 قلم و میانگین اقلام دارویی به ازای هر بیمار از 11.8 به 14.1 قلم افزایش یافت. میانگین تعداد اقلام دارویی در هر نسخه نیز از 6.1 قلم در ابتدای دوره به 6.5 قلم در پایان دوره افزایش یافته است. این داده ها نشان می دهد که اگر تعداد بیماران ثابت بود، مصرف دارو همچنان افزایش می یافت.
علیرغم افزایش چند برابری تعداد بیماران و اقلام دارویی، بررسی هزینه ها نشان می دهد که میانگین هزینه دارویی به ازای هر بیمار از 5.9 میلیون ریال در سال 1394 به 4.2 میلیون ریال در سال 1397 کاهش یافته است و میانگین هزینه هر نسخه و هر دارو نیز کاهش یافته است و احتمالاً این کاهش نسبی هزینه ها به اثربخشی دستورالعمل های بالینی مربوط می شود.
داروهای رایج و توزیع جغرافیایی
پرمصرف ترین دارو در این سال ها BEVACIZUMAB 100MG/4ML است که 90 درصد کل داروهای مصرفی را به خود اختصاص داده و 27 درصد از کل هزینه ها را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر، داروی RITUXIMAB 500mg/50ml، 35 درصد از کل هزینه داروهای با مصرف کمتر از 1 درصد را به خود اختصاص می دهد.
در استان سیستان و بلوچستان حدود 6389 دارو برای 26 بیمار تجویز شده است که به طور میانگین برای هر بیمار بیش از 246 دارو است. این موضوع می تواند نشانه سودجویی و یا محدودیت پوشش بیمه ای در استان باشد.
در برخی استانها مانند لرستان، اردبیل، بوشهر، البرز، ایلام و خراسان رضوی، میزان تجویز داروهای سرطان در سال 1397 کاهش چشمگیری داشته است که میتواند نتیجه اجرای دستورالعملهای بالینی و یا محدودیت دسترسی بیماران به دارو باشد.
حدود 60 درصد هزینه های دارو مربوط به بخش بستری، 22 درصد مربوط به بخش سرپایی و 17 درصد مربوط به اورژانس بوده است. اگرچه 52 درصد داروها در اورژانس تجویز می شد، اما تنها 17 درصد از کل هزینه های دارویی مربوط به این اورژانس بود که نشان دهنده استفاده از دوز کمتر یا داروهای ارزان تر در اورژانس است.
این مطالعه با عنوان «بررسی تأثیر اجرای دستورالعملهای بالینی داروهای سرطان (تهیه شده توسط مؤسسه عالی تحقیقات تأمین اجتماعی) بر مصرف و قیمت تمام شده دارو» توسط دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان میدهد که تدوین و اجرای دستورالعملهای بالینی میتواند به کاهش هزینههای دارو علیرغم افزایش مصرف کمک کند. محققان پیشنهاد کردهاند که مطالعات کیفی و بررسیهای استانی و بخشبندی شده برای بررسی دقیقتر اثربخشی این دستورالعملها انجام شود.
تحقیقات کنونی نشان میدهد که اجرای دستورالعملهای بالینی داروهای سرطان توانسته است با وجود افزایش چشمگیر تعداد بیماران و نسخههای دارویی، میانگین هزینه دارو به ازای هر بیمار، هر نسخه و هر دارو را کاهش دهد. این یافتهها تاکید میکند که تدوین و اجرای استانداردهای بالینی میتواند ابزار مؤثری برای مدیریت منابع، کاهش هدر رفت دارو و ارتقای کارایی نظام سلامت باشد. اما برای اطمینان از اثربخشی کامل این مداخلات، انجام مطالعات کیفی و بررسی دقیق مصرف و هزینه ها در بخش های مختلف و در سطح استان ضروری است.
