به گزارش گروه بهداشت و درمان خبرگزاری سلامت (تابنا)، «پزشکی هسته ای» با اندازه گیری ید رادیواکتیو در ادرار در سال 1339 در ایران تأسیس شد که در ادامه گسترش حوزه پزشکی هسته ای با تصویب این مصوبه. رشته تخصصی و پذیرش دستیار در اوایل دهه 1360 دانشگاه علوم پزشکی تهران صورت گرفت. این گسترش با تجهیز بخش پزشکی هسته ای به دستگاه های دوربین گاما با قابلیت تصویربرداری SPECT در اوایل دهه 1370 شتاب گرفت. توسعه این رشته با پذیرش دستیار در دانشگاه‌های علوم پزشکی شهید بهشتی، مشهد، ایران و شیراز منجر به آمادگی برای حضور تعداد کافی نیروی انسانی متخصص برای انواع روش‌های تشخیصی و درمانی در رشته پزشکی هسته‌ای شد.
ایران رتبه سوم پزشکی هسته ای را در جهان دارد
«محمد اسلامی» رئیس سازمان انرژی اتمی در «روز ملی فناوری هسته‌ای» امسال (1403) از دستاوردهای پزشکی هسته‌ای کشورمان خبر داد و گفت: 15 دستاورد جدید در حوزه پزشکی و رادیودارو به ثبت رساندیم. رادیوداروهای ما از نوع درمانی هستند که تومورهای سرطانی از جمله پروستات را درمان می کنند.
وی تاکید کرد: سال گذشته (1402) اولین کلینیک زخم را افتتاح کردیم و فعالیت های پلاسمای سرد در سه بیمارستان تهران آغاز شده است و به هر واحد درمانی که بخواهند می توانیم کمک کنیم و تا 50 مرکز را پشتیبانی کنیم.
اسلامی با اشاره به راه اندازی سامانه پلاسما جت که برای درمان زخم ها استفاده می شود، یادآور شد: این کیس در سال 1402 رونمایی شد و اکنون فاز بالینی خود را در اتاق عمل طی کرده است و می توانیم آن را در سراسر کشور گسترش دهیم. برای کمک به درمان انواع بیماری ها اجازه دهید سرطان ها بیایند.
کاربردهای سه گانه پزشکی هسته ای
تشخیص انواع بیماری های خاص و سرطان؛ اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) نمونه‌ای از روش‌های پزشکی هسته‌ای است که برای تشخیص بیماری استفاده می‌شود، در این نوع اسکن، ماده رادیواکتیو وارد جریان خون شده و به سمت اندام مورد نظر می‌رود، سپس پزشکان از دوربین مخصوص برای مشاهده استفاده می‌کنند. چگونه آشکارساز حرکت می کند و عکس می گیرد. از اندام های خاصی استفاده می کنند.
پرتو درمانی؛ دومین کاربرد موثر و شاید جذاب ترین فناوری هسته ای در پزشکی فاز درمانی است، رادیوایزوتوپ ها را می توان برای درمان انواع خاصی از سرطان یا بیماری تیروئید استفاده کرد. البته درمان با فناوری هسته ای دو روش دارد که در روش اول اشعه از خارج بدن به محل تابش می شود.
در روش دوم پرتوهایی در داخل بدن ایجاد یا کاشته می شود که در آن از رادیوداروها استفاده می شود. در این روش که «براکی تراپی» نامیده می شود، منابع پرتو در داخل تومور و نواحی سرطانی کاشته می شود و مواد رادیواکتیو سلول های سرطانی و تومورها را از بین می برند. تولید پودر انعقاد خون با استفاده از این فناوری نیز یکی از محصولات مهمی است که به گفته مسئولان سازمان انرژی هسته ای در آستانه صادرات است.
استریل توسط اشعه؛ سومین کاربرد فناوری هسته ای، عقیم سازی تجهیزات پزشکی است، در بحث استریلیزاسیون با پرتودهی، میکروارگانیسم ها یا باکتری های کوچک روی تجهیزات پزشکی از بین می روند و به بهترین شکل ضدعفونی و استریل می شوند.
تشخیص 85 درصد سرطان ها با رادیوداروها
علی سامانی معاون تحقیقات و فناوری مرکز تحقیقات علوم و فناوری هسته ای سازمان انرژی اتمی تولید رادیودارو در خرداد 1402 را مورد اشاره قرار داد و افزود: «تکنیسیوم 99 ام» یکی از رادیوداروهای تولید شده در کشور است که از آن برای تشخیص استفاده می شود. 85 درصد بیماری های سرطانی گرفته شده و سالانه تقریبا یک میلیون نفر در کشور ما از آن استفاده می کنند. تولید این رادیودارو از طریق رادیوایزوتوپ دیگری به نام “مولیبدن 99” است که در صنعت هسته ای مادر “تکنسیوم 99” به شمار می رود.
وی افزود: در زمینه ایزوتوپ های پایدار بخشی از رادیوداروها قبل از تبدیل به دارو استفاده می شود که ید 131 یکی از آنهاست. این رادیودارو در درمان سرطان تیروئید در کشور ما کاربرد دارد. این رادیودارو برای تولید خود نیاز به تلوریم 130 داشت که قبلا از خارج وارد می شد اما با سرریز غنی سازی در کشور توانستیم این دارو را بسازیم.
توسعه رادیوداروها برای درمان سریع با حداقل هزینه و حداقل آسیب
سیدامیر حسین فخی رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری هسته ای سازمان انرژی اتمی در مراسم رونمایی از سه رادیودارو در بیست و چهارمین دوره نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی، فناوری و فناوری در بازار، توضیحاتی در خصوص نوع جدیدی از این داروها و اظهار داشت: در گذشته رادیوداروها به این شکل بودند که با معرفی رادیوایزوتوپی که به خودی خود پرتو تولید می کند، سوار بر یک مولکول یا تجمع عناصری در نقطه خاصی از بدن برای تابش تومور عمل می کردند. در آنجا، اما آنها رادیوداروهای جدید را روی یک مولکول پروتئینی سوار می کنند که سلول های سرطانی توانایی جذب آن را دارند، با این ویژگی، رادیودارو به جایی که سلول سرطانی است فرستاده می شود و سایر بافت های سالم بدن کمتر در معرض آن قرار می گیرند. تابش – تشعشع.”
پلاسمای هدف اتمی برای درمان زخم و سرطان
محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی در اسفند 1402 با اشاره به دستاوردهای سازمان انرژی اتمی ایران در زمینه استفاده از فناوری پلاسما برای درمان زخم ها گفت: پلاسما درمانی را به ویژه برای زخم های بدخیم آغاز کرده و در حال بررسی هستیم. و همچنین تا پنجاهمین سالگرد تاسیس سازمان انرژی اتمی ایران، 50 مرکز و درمانگاه زخم در ورامین و کرج راه اندازی خواهیم کرد ناهماهنگی ها و با همکاری وزارت بهداشت می توانیم به دنبال گسترش این فناوری باشیم.»
وی در خصوص درمان سرطان با پلاسما گفت: قسمت دوم پروژه پلاسما درمانی برای درمان سرطان این است که این فناوری هم اکنون در مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مورد استفاده قرار می گیرد.نتایج بالینی استفاده از پلاسما فناوری بسیار خوب بوده است و ما با وزارت بهداشت صحبت هایی داشته ایم تا بتوانیم این حرکت را آسان تر کنیم تا بیمارانی که آسیب دیده اند بتوانند به راحتی از این فناوری استفاده کنند.»
درمان 95% سرطان پوست بدون پرتو
مجید اسدی رئیس مرکز تحقیقات پزشکی هسته ای خلیج فارس دانشگاه علوم پزشکی بوشهر از درمان غیر تهاجمی سرطان پوست با ذرات رادیواکتیو رنیم برای اولین بار در کشور در مرکز تحقیقات پزشکی هسته ای بوشهر خبر داد و گفت: درمان جدید بیماران مبتلا به سرطان پوست غیر ملانوما (Non -Melanoma) در کشور برای اولین بار در بیماران مبتلا به کارسینوم سلول بازال با همکاری متخصصان پوست مرکز تحقیقات پزشکی هسته ای بوشهر و تهیه رادیودارو توسط شرکت پارس ایزوتوپ. در تیرماه سال گذشته
وی میزان موفقیت این درمان را 95 درصد دانست و افزود: روش درمانی موسوم به «رنیوم اس سی تی» معمولاً به صورت تک جلسه ای است که در آن پزشکان یک ماده خمیری روی ضایعه پوستی به مدت چند دقیقه تا حداکثر تا 3 ساعت و سپس برداشته می شود و فرد “بعد از آن تشعشع نخواهد شد و همین مدت کوتاه برای از بین بردن سلول های سرطانی کافی است.”
نقش پزشکی هسته ای در شناسایی اختلالات قلبی و مغزی
“محسن ساغری” رئیس انجمن علمی پزشکی هسته ای اعلام کرد: پزشکی هسته ای در بزرگسالان برای بیماری های قلبی و تصویربرداری از جریان خون و عملکرد قلب، اسکن پرفیوژن میوکارد، تشخیص بیماری عروق کرونر و میزان تنگی عروق کرونر، ارزیابی آسیب قلبی، جراحی بای پس قلب و آنژیوپلاستی، بازگرداندن جریان خون و تشخیص رد پیوند قلب، اسکن ریه برای مشکلات تنفسی و جریان خون، تشخیص رد پیوند ریه، ارزیابی استخوان از نظر شکستگی، عفونت و آرتریت، ارزیابی بیماری متاستاتیک استخوان، دردناک مصنوعی مفاصل و تومورهای استخوانی طول می کشد.
همچنین بررسی ناهنجاری های مغزی در بیماران با علائم یا اختلالات خاص مانند تشنج، از دست دادن حافظه و اختلالات مشکوک در جریان خون، تشخیص زودهنگام اختلالات عصبی مانند بیماری آلزایمر، بررسی ناهنجاری در مواد شیمیایی مغز برای کنترل حرکت در بیماران مشکوک به پارکینسون یا اختلالات حرکتی و عود تومور مغزی را اندازه گیری می کند، التهاب یا عملکرد غیر طبیعی کیسه صفرا را شناسایی می کند و عملکرد تیروئید را اندازه گیری می کند و تیروئید پرکار یا کم کار را تشخیص می دهد.
