وقتی پژوهش نفس می کشد، نخبگان می مانند – خبرگزاری مهر ایران و جهان

سلامت جو شاهین آخوندزاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با حضور در پانزدهمین جشنواره پژوهش و فناوری باقرالعلوم(ع) واقع در دانشگاه بقیه الله (عج) اظهار داشت: یکی از ویژگی های مهم دانشگاه های نظامی در کشورهای پیشرفته دنیا هدفمند بودن آن ها از ابتدای تاسیس است. این دانشگاه ها با مأموریت خاصی ایجاد شده اند و از ابتدا می دانند برای چه هدفی تشکیل شده اند. به همین دلیل ماهیتی کاملاً متفاوت با دانشگاه های غیرنظامی دارند.

وی ادامه داد: بسیاری از دانشگاه های معروف نظامی اگرچه معمولا در رتبه بندی های عمومی جهانی دیده نمی شوند، اما در مرزهای دانش فعالیت می کنند و از نتایج تحقیقات آنها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سطح بین المللی استفاده می شود. البته در مواردی از این دستاوردها در مسیرهای اشتباه نیز استفاده شده است.

آخوندزاده افزود: در این زمینه دانشگاه بقیه الله علیرغم سابقه کوتاهتر نسبت به بسیاری از دانشگاه های کشور در تولید علم و خدمات رسانی به مردم ایران پیشرفت چشمگیری داشته است. این در خور ستایش است. سال گذشته نمایندگان دانشگاه بقیه الله در همایش دانشگاه باقرالعلوم حضور داشتند و این حضور برای دومین سال متوالی باعث افتخار است.

وی تصریح کرد: واقعیت این است که رتبه بندی جهانی دانشگاه ها با مشکلات و ضعف های زیادی همراه است. در برخی از این رتبه‌بندی‌ها، دانشگاهی از ایران رتبه اول و در سایر رتبه‌بندی‌ها جایگاه متفاوتی دارد. اما توجه مدیران پژوهشی و دانشگاهی به این ارزیابی ها و بررسی سالانه نقاط قوت و ضعف اقدامی مثبت و انضباطی است.

وی خاطرنشان کرد: نمونه ای از تفاوت عملکرد دانشگاه های نظامی و غیرنظامی را در نظم و برنامه ریزی می توان دید. دانشگاه های نظامی با برنامه ریزی دقیق و زمان بندی مشخص فعالیت می کنند و این ویژگی نقش مهمی در پیشرفت آنها دارد. حضور در رتبه بندی ها و تجزیه و تحلیل نتایج آنها به شناسایی نقاط ضعف و اصلاح مسیر کمک می کند و نباید از آن فاصله گرفت.

وی خاطرنشان کرد: در بین رهبران جهان کمتر کسی به اندازه مقام معظم رهبری بر نقش علم و فناوری در قدرت ملی تاکید کرده است. اما متاسفانه در دولت های مختلف این تاکیدات آن طور که باید اجرا نشده و بخشی از ضعف های موجود ناشی از همین بی توجهی است.

آخوندزاده تصریح کرد: رتبه های متفاوتی در سطح جهانی وجود دارد. برخی از آنها کلی هستند و تمرکز اصلی آنها بر روی تحقیقات دانشگاهی و کمتر روی فناوری است. برعکس، رتبه بندی هایی وجود دارند که بیشتر بر نوآوری و فناوری تمرکز دارند و جایگاه کشورها در آن ها متفاوت است.

وی افزود: رتبه هایی مانند QS و شانگهای جزو رتبه های عمومی هستند. در کنار آنها، رتبه بندی های تخصصی نیز وجود دارد که هر کدام حوزه خاصی را بررسی می کنند. تمرکز بحث فعلی بر رتبه بندی کلی شانگهای و رتبه بندی موضوعی آن است.

وی به بررسی معیارهای رتبه بندی شانگهای اشاره کرد و افزود: حدود 90 درصد آن به پژوهش اختصاص دارد. حتی شاخص هایی مانند کیفیت آموزش نیز از مسیر دستاوردهای پژوهشی سنجیده می شود. مواردی مانند دریافت جوایز معتبر یا انتشار مقالات برجسته همگی به خروجی های تحقیقاتی دانشگاه ها مربوط می شود.

وی بیان کرد: به همین دلیل رتبه بندی شانگهای بیش از بسیاری از رتبه بندی های عمومی دیگر بر پژوهش متمرکز است و این موضوع باید در تحلیل نتایج آن مورد توجه مدیران و محققان دانشگاه قرار گیرد.

آخوندزاده اذعان داشت: نخبگان جوان کشور در شرایطی مشغول به کار هستند که چراغ پژوهش در کشور به نحو مطلوب روشن نشده است. با این حال بدون تردید عملکرد موفق در عرصه های علمی و پژوهشی می تواند نقش موثری در کاهش مهاجرت نخبگان و افزایش انگیزه ماندن آنها داشته باشد.

وی به بررسی رتبه بندی رشته ها پرداخت و افزود: ارزیابی ها در حوزه هایی مانند پزشکی بالینی، دندانپزشکی، داروسازی، بهداشت، پرستاری و فناوری های پزشکی انجام می شود. این رتبه بندی موضوعی علاوه بر عملکرد داخلی دانشگاه ها، شاخص های بین المللی را نیز در نظر می گیرد.

وی خاطرنشان کرد: در این ارزیابی ها نهادهای بین المللی به موضوعاتی مانند جوایز بین المللی برای اعضای هیات علمی توجه می کنند. به دلیل محدودیت ها و تحریم های علمی، طبیعی است که کشور در این بخش با افت مواجه شود. بخشی از امتیازدهی نیز بر اساس میزان ارجاعات به پژوهشگران با ارجاع بالا است که آن نیز کاملاً پژوهش محور است.

آخوندزاده اذعان داشت: فعالیت اعضای هیأت علمی در سمت هایی مانند سردبیر یا قائم مقام مجلات معتبر پزشکی دنیا یکی از شاخص های مهم در این رتبه بندی ها محسوب می شود و برای آن امتیاز در نظر گرفته می شود. اما به دلیل تحریم های علمی و فضای رقابتی ناعادلانه ای که کشورهای غربی علیه ایران ایجاد کرده اند، بسیاری از محققان کشور از این سمت کنار گذاشته شده اند.

وی خاطرنشان کرد: در این زمینه برخی از محققان ایرانی با وجود انتشار مقالات متعدد و حضور در مسئولیت های علمی بین المللی از سمت سردبیری یا معاونت سردبیری برکنار شده اند. این موضوع اگرچه باعث کاهش امتیاز در رتبه بندی جهانی می شود، اما نشان دهنده فشارها و محدودیت های بیرونی است که بر جامعه علمی کشور تحمیل شده است.