ابراهیم نوری گوشکی; نظام آموزش علوم پزشکی ایران در دهه اخیر با چالش هایی همچون مهاجرت نخبگان علمی اعم از دانشجویان، دستیاران متخصص، پیراپزشکی و اعضای هیأت علمی، کاهش انگیزه آموزشی، شکاف بین علم و عمل، فرسودگی حرفه ای اساتید و افزایش نیاز به مهارت های جدید در نظام سلامت مواجه بوده است.
در این میان انجمن های علمی با سرمایه انسانی متخصص، شبکه های علمی داخلی و بین المللی و حضور فعال در عرصه های پژوهشی و آموزشی می توانند به بازوی مکمل، چابک و هوشمند دانشگاه های علوم پزشکی کشور تبدیل شوند. اما فقدان سازوکار رسمی برای استفاده از این ظرفیت باعث شده تا نقش انجمن های علمی در سیاست گذاری و آموزش مغفول مانده و غیر سیستمی بماند.
ضرورت همکاری دانشگاه ها و انجمن های علمی
تحولات جهانی آموزش پزشکی: گزارش فدراسیون جهانی آموزش پزشکی (WFME) و سازمان جهانی پزشکان خانواده (WONCA) تاکید می کند که بهبود آموزش پزشکی بدون مشارکت مجامع علمی امکان پذیر نیست.
فقدان مهارت های عملی در دانشجویان: مطالعات متعدد در ایران نشان داده است که بیش از 40 درصد دانشجویان پزشکی احساس می کنند که آموزش های عملی و مهارت محور برای ورود به عرصه های بالینی و اجتماعی را ندیده اند.
مهاجرت نخبگان و فرسودگی تحصیلی: در سال های اخیر موج مهاجرت دانشجویان، دستیاران تخصصی و اعضای هیات علمی به یکی از چالش های نظام آموزش پزشکی کشور تبدیل شده است. نبود فرصت های واقعی برای مشارکت علمی، تعامل بین بخشی و رشد حرفه ای پایدار از عوامل موثر در این فرآیند بوده است. همکاری موثر دانشگاه ها با انجمن های علمی می تواند حس تعلق، اثربخشی و انگیزه پایدار را در جامعه دانشگاهی افزایش دهد.
نقش دبیرخانه کمیسیون انجمن های علمی وزارت بهداشت، حلقه مفقوده سیاست گذاری
دبیرخانه کمیسیون انجمن‌های علمی گروه پزشکی وزارت بهداشت می‌تواند: با ایجاد (توافق‌نامه‌های سه جانبه) بین دانشگاه، انجمن علمی و معاونت آموزشی وزارت بهداشت، به عنوان تنظیم‌کننده و تسهیل‌کننده همکاری‌های رسمی بین دانشگاه‌ها و انجمن‌های علمی، مسیر قانونی مشارکت، ثبت اطلاعات، توانایی‌ها و توانایی‌های هر یک از انجمن‌های علمی و اعضای فعال نظام پزشکی کشور را روشن کند. آنها را به دانشگاه ها معرفی کرده و تجربیات کشورهای موفقی مانند کانادا، انگلیس و ترکیه را دنبال کرده و برای رسمی کردن و حفظ حرفه ای بودن انجمن ها در سیاست گذاری آموزشی و بهداشتی مشارکت داشته باشند.
مدل پیشنهادی همکاری مبتنی بر علم
نمونه های قابل اجرا در کشور
برگزاری مدرسه تابستانی مشترک بهداشت عمومی برای دانشجویان با حضور اعضای انجمن های علمی، ایجاد آزمایشگاه مهارت با همکاری انجمن های تخصصی و بر اساس استانداردهای WONCA و WFME، راه اندازی سیستم آموزش مداوم ملی CME با مشارکت انجمن های علمی مشابه مدل اروپایی اعتباربخشی CME، استفاده از ظرفیت انجمن های علمی در فرآیند توسعه مستمر و همکاری استادان حرفه ای انجمن ها در طراحی و اجرای برنامه های آموزشی نوآورانه. تجزیه و تحلیل داده های آموزش مجازی و سلامت (BIG DATA) برای ارتقای تصمیم گیری مبتنی بر شواهد.
از مزایای این هم افزایی برای سیاست گذاران و مردم می توان به افزایش کیفیت آموزش و کاهش خطاهای پزشکی، کاهش هزینه های نظام سلامت از طریق آموزش های پیشگیرانه، افزایش سواد سلامت عمومی جامعه، جلوگیری از مهاجرت نخبگان با ایجاد حس تاثیرگذاری واقعی و تقویت سرمایه اجتماعی وزارت بهداشت با استفاده از نهادهای مدنی و علمی اشاره کرد.
موفقیت این مدل زمانی محقق می شود که انجمن های علمی به دور از لابی گری، سیاست زدگی و تأثیرات غیرعلمی باشند و اعضای هیأت مدیره آنها در یک فرآیند انتخاباتی سالم و شفاف بر اساس تعهد علمی، اجرایی و تخصصی انتخاب شوند.
(عضو هیئت مدیره انجمن علمی متخصصان پزشکی خانواده ایران)
