سلامت معنوی؛ حلقه مفقوده سیاست های جمعیتی کشور – خبرگزاری مهر ایران و جهان
وقتی انسان به این درجه از بلوغ روحی می رسد، ارزش محبت و همراهی را به درستی درک می کند و این موضوع ارتباط مستقیمی با سلامت روحی و روانی او دارد. متأسفانه برخی افراد به دلیل نداشتن دانش کافی در روابط شخصی دچار خسران و شکست هایی می شوند که علت اصلی آن عدم سلامت معنوی و خودشناسی است.
در همین رابطه خبرنگار مهر با عبدالله سلطانی شایان، نماینده ولی فقیه در دانشگاه بقیه الله گفتگو داشت
سلامت معنوی چه نقشی در بچه دار شدن دارد؟
سلطانی شایان: سلامت معنوی در شرایط کنونی جامعه که نگرانی از افزایش تعداد فرزندان وجود دارد می تواند نقش بسیار موثری داشته باشد. اگر بخواهیم زاد و ولد را افزایش دهیم باید بستر مناسبی را برای رشد و تربیت فرزندان فراهم کنیم. به عنوان مثال، مادرانی که بچه دارند باید از وجود مهدکودک های بهداشتی و استاندارد اطمینان حاصل کنند تا افرادی که هنوز بچه دار نشده اند بتوانند با خیال راحت به بچه دار شدن فکر کنند. علاوه بر این باید ثبات روحی و اجتماعی در زندگی مشترک و ازدواج فراهم شود تا ازدواج به جای افزایش مشکلات به حل مسائل فردی و خانوادگی کمک کند.
حمایت اجتماعی از زنان شاغل یکی از موضوعات مهمی است که می تواند سلامت معنوی و روند فرزندآوری را تسهیل کند. دادن برگه تشویقی و تسهیلات کاری مناسب به مادران شاغل یکی از راهکارهای عملی در این زمینه است. در واقع برای موفقیت در سیاست های جمعیتی باید به نیازهای روحی و روانی افراد توجه ویژه ای شود و در کنار حمایت های مادی به رشد معنوی و خودشناسی افراد نیز پرداخته شود.
دلایل موانعی که بر سر راه بچه دار شدن ایجاد می شود چیست؟
سلطانی شایان: فطرت انسان به گونه ای است که زن نیاز طبیعی به مادری و مرد به پدر شدن دارد و این ویژگی ها باید در محیط مناسب مورد حمایت و پرورش قرار گیرد. موانع و مشکلاتی که در مسیر فرزندآوری و زندگی مشترک به وجود می آید اغلب ناشی از مداخلات اجتماعی و فرهنگی است که باید با تدابیر مناسب برطرف شود.
سلامت معنوی نیز موجب آرامش روحی و ارتباط قوی انسان با خداوند می شود. اعتقاد به وجود قدرت برتر و قوانین الهی حامی ازدواج و خانواده می تواند مقاومت در برابر آسیب های اجتماعی مانند سقط جنین را افزایش دهد. این باورها مبنایی برای مقابله با چالش های اجتماعی و ترویج ارزش های خانواده محور هستند.
در نهایت، ارتقای سلامت معنوی به افراد کمک می کند تا با درک صحیح از خود و ارتباط معنادار با خداوند، به رشد فردی و خانوادگی دست یابند. این فرآیند نه تنها کیفیت زندگی فردی را بهبود می بخشد، بلکه به ثبات و توسعه جامعه نیز کمک می کند. بنابراین لازم است برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی مبتنی بر تقویت سلامت معنوی و حمایت از خانواده ها انجام شود تا شاهد افزایش فرزندآوری و رشد پایدار جمعیت باشیم.
سقط جنین چه تاثیری بر سلامت روحی و روانی دارد؟
سلطانی شایان: سقط جنین یکی از چالش برانگیزترین پدیده های اجتماعی و اخلاقی است که نه تنها سلامت جسمی زنان را تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه تأثیرات عمیق تری بر سلامت روحی و روانی مادران و در نهایت بر سلامت جامعه می گذارد. بر اساس مشاهدات میدانی و گزارش های روانشناسان و مشاوران خانواده، زنانی که حتی در مراحل اولیه بارداری سقط جنین می کنند، دچار نوعی گسست درونی، احساس گناه، از دست دادن هویت مادری و در بسیاری از موارد افسردگی شدید یا تمایل به خودکشی می شوند.
از همان هفته های اول بارداری، احساس مادر بودن در زنان شکل می گیرد. حتی اگر جنین در مراحل اولیه رشد باشد. این احساس یک گرایش طبیعی و فطری در وجود زنان است. بنابراین وقتی زن به دلایل مختلف مجبور به سقط جنین می شود در واقع بخشی از شأن انسانی و جایگاه مادری خود را از دست می دهد. این آسیب عمیق روانی در ضمیر ناخودآگاه بیشتر زنان باقی می ماند و سلامت روان آنها را در درازمدت تهدید می کند.
از نظر سلامت معنوی، سقط جنین بین فرد و اعتقادات مذهبی او فاصله جدی ایجاد می کند. وقتی مادری که باید مایه آرامش و زندگی فرزندش باشد به هر دلیلی بخواهد آن زندگی را از بین ببرد، در وجودش تضاد روحی شکل می گیرد. این تعارض چه از منظر دینی و چه از منظر انسانی قابل انکار نیست و نیازمند مراقبت های قبل و بعد از بارداری، مشاوره و حمایت های روانی و معنوی تخصصی است.
چه لزومی دارد که نهادهای فرهنگی و مذهبی به موضوع سقط جنین ورود کنند؟
سلطانی شایان: در بسیاری از موارد، سقط جنین نه به دلیل یک انتخاب آگاهانه، بلکه در نتیجه فشارهای فرهنگی، اجتماعی یا خانوادگی اتفاق می افتد. مثلاً بارداری در دوران عقد – که شرعاً مجاز است – باعث نگرانی و فشار در برخی خانواده ها می شود و والدین به جای حمایت به دنبال راهی برای «پنهان ساختن» این واقعه می گردند; که در نهایت منجر به تصمیم اشتباه سقط جنین می شود.
در این شرایط نبود امنیت روانی، سلامت معنوی کافی و همراهی خانواده ها باعث می شود که تصمیمات اشتباه گرفته شود. اگر فضای فرهنگی به گونه ای مدیریت شود که ازدواج مذهبی و فرزندآوری در هر مرحله از زندگی مشترک مورد قبول و حتی تشویق قرار گیرد، از بسیاری از آسیب ها کاسته می شود.
نظر اسلام در مورد سقط جنین چیست؟
سلطانی شایان: از نظر دینی، فرزند یک نعمت از جانب خداوند است. بنابراین اعتقاد به رزق الهی، قبول مشیت الهی و اعتماد به اینکه رزق و روزی و آرامش کودک با اوست، می تواند به زن و مرد کمک کند تا نه از روی ترس، بلکه بر اساس ایمان و اعتماد تصمیم گیری کنند. سلامت معنوی به انسان کمک می کند تا در بحران ها به آرامش درونی برسد و در مسیر ایمان به تصمیمات صحیح تری برسد.
همچنین رشد سلامت معنوی باعث تقویت اعتماد به نفس، بهبود عزت نفس و توانایی پذیرش مسئولیت های جدید مانند پدر و مادر شدن می شود. زنی که از سلامت روحی قوی تری برخوردار باشد بهتر می تواند نقش مادری را بپذیرد، با تغییرات روحی و جسمی خود کنار بیاید و با آرامش بیشتری از فرزندش استقبال کند.
چگونه باید به زنان باردار کمک کرد؟
سلطانی شایان: حمایت از زنان باردار تنها به جنبه های پزشکی محدود نمی شود، بلکه لازم است نهادهای دولتی، فرهنگی و مذهبی با همگرایی فضای امنی را برای زنان و خانواده ها فراهم کنند. ایجاد مراکز مشاوره قبل از بارداری، حمایت های قانونی و فرهنگی از بارداری در دوران ازدواج و تسهیل روند ازدواج و فرزندآوری می تواند بخشی از این راهکارها باشد.
همچنین آمار بالای سقط جنین حتی در میان خانواده هایی که در چارچوب شرعی ازدواج کرده اند نشان از ضعف آموزش، فرهنگ سازی و سیاست گذاری دارد. این شکاف فرهنگی و اجتماعی باید هر چه زودتر جبران شود تا از افزایش آسیب های روحی، معنوی و اجتماعی جلوگیری شود.
سقط جنین پدیده ای نیست که فقط بر جسم مادر تأثیر بگذارد، پیامدهای آن بر روح، روان، هویت و حتی رابطه مادر با خدا بسیار گسترده تر و عمیق تر است. بنابراین به جای نادیده گرفتن یا ساده سازی این موضوع باید از منظر علمی، دینی و انسانی به آن پرداخت. سلامت معنوی، سلامت روان و حمایت اجتماعی سه جنبه اصلی در پیشگیری از سقط جنین های غیرضروری و تامین سلامت خانواده و جامعه است و بدون شک فرهنگ سازی هدفمند، آموزش های پیش از ازدواج و حمایت های مادی و معنوی می تواند زمینه ساز جامعه ای سالم تر، معنوی تر و با ثبات تر باشد.
