یادداشت مهمان – راضیه معصومی: فرصت مغتنمی است تا در هفته ملی سلامت زنان ایران که امسال با شعار (سلامت زنان، حمایت از تاب آوری فردی، خانوادگی و اجتماعی) مزین شده است، در خدمت شما باشیم تا نقش حیاتی توانمندسازی زنان را در مدیریت شرایط مختلف بحرانی تبیین کنیم. اولاً تأکید می کنم که حوزه «سلامت زنان» در عصر امروز فقط یک دغدغه فردی یا پزشکی نیست. بلکه سرمایه گذاری فرهنگی-اجتماعی کلان و محور اصلی امنیت روانی جامعه در مواجهه با هرگونه چالش و بحران است.
تاب آوری به عنوان ظرفیت فرد برای سازگاری موفقیت آمیز با شرایط نامطلوب و بهبودی کارآمد از شوک های استرس زا تعریف می شود. زنان به دلیل ماهیت نقش مراقبتی و مدیریتی خود در خانواده، به طور بالقوه مدیران اصلی و غیررسمی بحران در سطح خانواده هستند. این پتانسیل در زنان شاغل در سطح اجتماعی وجود دارد. وقتی از راهکارهای «توانمندسازی زنان» در این زمینه صحبت می کنیم، منظور توانمندسازی زنان است.
خودآگاهی و ارتقاء سواد سلامت: زنانی توانمند هستند که بیش از هر چیز به حقوق فردی، زناشویی و شهروندی آگاهی کامل داشته باشند و توانایی تشخیص نیازهای جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی خود و اعضای خانواده را داشته باشند. این افراد با کسب اطلاعات لازم از منابع علمی و موثق و همچنین درک، تحلیل و به کارگیری اطلاعات به دست آمده می توانند درصد قابل توجهی از نیازهای خود و خانواده خود را تامین کنند. بنابراین افزایش سطح خودآگاهی و ارتقای سطح سواد سلامت زنان در جامعه به عنوان اولین راهکار می تواند به تاب آوری بیشتر فردی، خانوادگی و اجتماعی کمک کند.
خودکارآمدی: زنان توانمند زنانی هستند که توانایی استفاده از دانش کسب شده را برای حل فعال مشکلات فردی، زناشویی و خانوادگی دارند. همچنین این افراد در مدیریت بحران های اجتماعی فعالیت اجتماعی خوبی از خود نشان می دهند. بنابراین ارتقای مهارت های خودکارآمدی زنان پس از افزایش خودآگاهی و بالا بردن سطح سواد سلامت دومین راهبردی است که برای توانمندسازی زنان باید در نظر گرفته شود.
دسترسی به منابع حمایتی: در شرایط پیچیده اجتماعی و اقتصادی امروزی، افراد ممکن است در مواجهه با یک بحران، چالش های عاطفی و شناختی زیادی را تجربه کنند. شناخت و استفاده از شبکه های حمایتی تخصصی و اجتماعی به افزایش تاب آوری کمک می کند. مطالعات نشان می دهد که رفتارهای کمک جویی مرتبط با سلامتی زنان بیشتر از مردان است. توجه و استفاده از این ظرفیت در زمینه تامین و دسترسی به منابع حمایتی می تواند سومین راهبرد توانمندسازی زنان برای افزایش تاب آوری در مواجهه با بحران به ویژه در حوزه سلامت خانواده باشد.
توانمندسازی یک شعار نیست، بلکه یک ضرورت توسعه است. هر زنی که بحران های زندگی شخصی، زناشویی و اجتماعی را با دانش، مهارت و اعتماد به نفس مدیریت می کند، در واقع سنگر دفاعی خانواده و جامعه را تقویت می کند. تنها با رویکردی جامع و مبتنی بر شواهد و البته حمایت است که می توانیم زنان را به عنوان ستون های اصلی تاب آوری جامعه معرفی کنیم و خانواده ای مستحکم و جامعه ای مقاوم در برابر بحران را برای نسل های آینده به ارمغان بیاوریم. به امید روزی که زنان این مرز و بوم هوشیارتر و توانمندتر از گذشته باشند و خانواده های سالم و جامعه ای سرزنده داشته باشیم.
(دکترای تخصصی بهداشت باروری و مشاور رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران در امور زنان و خانواده)
