به گزارش خبرگزاری سلامت، گاهی والدین با صحنه ای آشنا روبرو می شوند؛ پسر آنها به کوچکترین محرکی واکنش شدید نشان می دهد، عصبانیت می کند، بی احترامی می کند و سعی می کند با گریه و جیغ دیگران را تحت سلطه خود درآورد. اگر دخترشان برخلاف میل او کاری انجام دهد شروع به داد زدن می کند یا حتی چیزی را پرت می کند. بسیاری از والدین نگران این هستند که شدت و دفعات کج خلقی فرزندشان بسیار طبیعی است.
به گفته انسیه مجذوبی روانشناس، پرخاشگری عبارت است از; ناتوانی در کنترل رفتار در موقعیت هایی که به میل کودک نیست و می تواند به صورت رفتاری یا کلامی به خود یا دیگران آسیب برساند. این رفتارها معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که کودک نمی‌تواند نیازها و احساسات خود را به زبان بیان کند و روش‌های سالم ابراز احساسات را نیاموخته است.
پرخاشگری فقط محدود به خشم لحظه ای نیست. این رفتار به تدریج می تواند به الگویی پایدار تبدیل شود که بر روابط کودک با خانواده، مدرسه و جامعه تأثیر می گذارد.
ریشه های رفتاری پرخاشگری
هیچ کودکی با پرخاشگری به دنیا نمی آید. محیط خانه نقش تعیین کننده ای دارد. این روانشناس در ادامه توضیح داد؛ محیط های مختلف بر پرخاشگری کودک تأثیر می گذارد:
محیط خانواده: وقتی والدین دائماً در حال دعوا، سلطه یا تنبیه هستند، کودک به تدریج یاد می گیرد که برای رسیدن به اهدافش از پرخاشگری استفاده کند.
محیط مدرسه: مدارس خشک، تنبیهی و سختگیرانه که کودک را یک شهروند مستقل نمی بینند، زمینه پرخاشگری هستند.
جامعه و رسانه: مشاهده مداوم رفتار پرخاشگرانه در تلویزیون، تلفن همراه و شبکه های اجتماعی الگویی برای تقلید در اختیار کودک قرار می دهد.
مجذوبی تاکید کرد: خانه، مدرسه و جامعه سه رکن تاثیرگذار هستند. وقتی نیازهای کودک تشخیص داده نشود و آموزش موثری در زمینه شناخت احساسات و ابراز نیازها به او داده نشده باشد، پرخاشگری راهی طبیعی این شکست می شود.
سن و رشد کودک در پرخاشگری
سن کودک نقش مهمی در میزان و نوع پرخاشگری دارد. کودکان قبل از صحبت نمی توانند خواسته ها و نیازهای خود را بیان کنند و این محدودیت زبانی باعث پرخاشگری می شود. با رشد مهارت های زبانی و ارتباطی، کودکان باید یاد بگیرند که چگونه احساسات خود را مدیریت کنند و نیازهای خود را به درستی بیان کنند.
نقش رسانه ها
یکی از نکات مهمی که این روانشناس بر آن تاکید کرد، نقش رسانه و فضای مجازی در پرخاشگری کودکان است. تماشای مداوم رفتار پرخاشگرانه در تلویزیون، تلفن همراه و شبکه های اجتماعی به الگویی تبدیل می شود که کودک از آن پیروی می کند.
کودکانی که ساعت‌ها در معرض رسانه‌ها قرار می‌گیرند، به جای یادگیری مهارت‌های حل مسئله و بیان عاطفی سالم، پرخاشگری را به عنوان راه‌حل یاد می‌گیرند.
وی در این مورد مثالی زد و گفت: وقتی کودکی در رسانه ها سیگار کشیدن افراد را می بیند با دعوا و پرخاشگری مشکل خود را حل می کنند، این رفتارها در ذهن کودک تثبیت می شود و امکان تقلید از آنها بیشتر می شود.
استرس و فشار محیطی
علاوه بر محیط و رسانه، فشارهای روانی و اجتماعی نیز در بروز پرخاشگری مؤثر است. مجذوبی در این خصوص ادامه داد: زمانی که فرد نتواند نیازهای خود را در زمان مناسب برآورده کند و یا در محیط اجتماعی پاسخگو نباشد، به طور طبیعی پرخاشگری رخ می دهد. این رفتار گاهی از والدین به فرزند منتقل می شود و در خانواده تثبیت می شود.
به عبارت دیگر، کودکانی که در محیط‌های پر استرس بزرگ می‌شوند از فریاد زدن، کتک زدن یا سایر رفتارهای پرخاشگرانه برای جلب توجه یا رسیدن به آنچه می‌خواهند استفاده می‌کنند.
نقش والدین در پیشگیری و مدیریت
این روانشناس با تاکید بر اهمیت والدین و محیط خانواده توصیه های زیر را به والدین ارائه کرد:
ایجاد الگوهای مثبت: والدین باید محدودیت ها و تنبیه ها را با مهارت و آرامش اعمال کنند.
آموزش احساسات و نیازها: کودک باید یاد بگیرد که احساسات خود را بشناسد و آنها را به شیوه ای سالم بیان کند.
تعامل عاطفی گرم: همدلی، تحسین و توجه والدین به رفتارهای مثبت کودک باعث کاهش پرخاشگری می شود.
اجتناب از الگوهای پرخاشگرانه: والدین پرخاشگر و سلطه جو می توانند رفتار پرخاشگرانه را در کودکان تقویت کنند.
مدرسه و جامعه
پرخاشگری کودکان به خانه محدود نمی شود. مدرسه و محیط اجتماعی نقش مهمی دارند. محیط مدرسه خشن و تنبیهی می تواند پرخاشگری را تشدید کند. وقتی کودک در مدرسه احساس می کند که به عنوان فردی مستقل دیده نمی شود و نیازهای او نادیده گرفته می شود، پرخاشگری راهی برای جلب توجه و دفاع از خود می شود.
توصیه های نهایی
پرخاشگری کودکان یک ویژگی ذاتی نیست، بلکه محصول محیط، آموزش و الگوهای رفتاری است. خانه، مدرسه و رسانه باید شرایطی را فراهم کنند که کودک بتواند احساسات و نیازهای خود را به شیوه ای سالم بیان کند.
مجذوبی توصیه کرد؛ والدین با ایجاد محیطی امن و گرم و آموزش مهارت های شناخت و مدیریت هیجانات می توانند کودک را از مسیر پرخاشگری دور نگه دارند. رسانه ها باید با آگاهی از اثرات رفتاری محتوا تولید کنند و ساعات استفاده کودک محدود و کنترل شود.
آموزش مهارتی و روانشناختی به والدین و معلمان می تواند ابزاری موثر برای پیشگیری و کاهش پرخاشگری در کودکان باشد. پرخاشگری، اگر مدیریت شود، می تواند فرصتی برای آموزش مهارت های حل مسئله، مدیریت خشم و رشد عاطفی کودک باشد. اما اگر نادیده گرفته شود، می تواند منجر به افت تحصیلی، مشکلات ارتباطی و ناهنجاری های رفتاری در آینده شود.
