به گزارش فوربس، در سال‌های اخیر حوزه هوش مصنوعی به مرکز اصلی رقابت ژئوپلیتیکی چین و آمریکا تبدیل شده است و محدودیت‌های صادرات تراشه‌های پیشرفته به چین نشانه بارز این نبرد فناوری است. موضوعی که شرکت هایی مانند NVIDIA و AMD را مجبور به کاهش یا توقف همکاری با بازار چین کرده است.
تکیه بر منبع باز و نوآوری نرم افزار
چین به جای رقابت مستقیم و سریع در زمینه سخت افزارهای پیشرفته، استراتژی تکیه بر توسعه نرم افزارهای متن باز، الگوریتم های بومی و تقویت اکوسیستم داخلی خود را برگزیده است. پروژه‌هایی مانند DeepSeek و مدل‌های زبان بزرگ مانند آن‌هایی که علی‌بابا و Bytedance در سال 2025 ارائه کردند، توانسته‌اند با بخشی از قدرت پردازش و سرمایه کمتر نسبت به رقبای غربی به سطوح بالایی از عملکرد دست یابند، تا جایی که مدل DeepSeek-R1 در اوایل سال 2025 توجه را به چین جلب کرد.
تامین کنندگان تراشه های ایالات متحده مانند NVIDIA و AMD قلب زیرساخت های هوش مصنوعی جهان را در اختیار دارند، اما محدودیت های صادراتی شرکت های چینی را مجبور کرده است تا با استفاده از تراشه های قدیمی یا روش های مهندسی معکوس، شکاف ها را پر کنند. در عین حال دولت چین با تزریق سرمایه هنگفت و استفاده از سیاست های کلان صنعتی، مسیر خودکفایی در تولید برخی از انواع چیپس را در پیش گرفته است.
این رقابت به وضوح وضعیت جدیدی را ایجاد کرده است که در آن خطر تقسیم اکوسیستم هوش مصنوعی جهانی به دو قطب اصلی (یکی تحت سلطه ایالات متحده و دیگری با مرکزیت چین) دائماً برجسته تر می شود. مدل های محبوب ایالات متحده مانند GPT-4 و Claude در مقایسه با مدل های جدید چینی مانند DeepSeek-R1 یا ابزارهای اصلی علی بابا تفاوت های عملکردی دارند. اما این فاصله در سال گذشته به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. به عنوان مثال، در ابتدای سال 2024، تفاوت کیفی بین بهترین مدل های هوش مصنوعی دو کشور بیش از 100 امتیاز و در ابتدای سال 2025 کمتر از 25 امتیاز بود.
در زمینه مراکز داده و سرمایه گذاری سخت افزاری، آمریکا مزیت آشکاری دارد. شرکت هایی مانند آمازون، مایکروسافت و متا سالانه بیش از 300 میلیارد دلار صرف توسعه فناوری های جدید می کنند، در حالی که کل شرکت های چینی حدود یک ششم این رقم را سرمایه گذاری کرده اند. از نظر زیرساخت مرکز داده، این فاصله 10 برابر به نفع آمریکا تخمین زده می شود
اما در زمینه نرم افزارها و اپلیکیشن های هوش مصنوعی، چین با تکیه بر منبع باز مدل ها و عرضه تجاری ارزان، بازار داخلی پررونقی را شکل داده است. قیمت خدمات هوش مصنوعی در چین به دلیل جنگ قیمت و عرضه نسخه های متن باز، گاهی تا 99 درصد ارزان تر از مدل های آمریکایی است.
جدول مقایسه ای عملکرد مدل های هوش مصنوعی (ایالات متحده و چین 2024-2025)
| شاخص | آمریکا | چین |
|---|---|---|
| فاصله امتیاز هوش مصنوعی (ژانویه 2024) | بالا +103 | – |
| فاصله امتیاز هوش مصنوعی (فوریه 2025) | بالا +23 | نزدیک به آمریکا |
| سرمایه گذاری هوش مصنوعی 2024 | ~ 300 میلیارد دلار | حدود 50 میلیارد دلار |
| مراکز داده | برتری تا 10 برابر | کمتر از آمریکا |
| متن باز / متن بسته | متن بیشتر بسته | بیشتر منبع باز و ارزان است |
| مدل های برجسته | GPT-4، کلود | DeepSeek-R1، AliBaba AI |
چالش های منبع باز و شکاف سخت افزاری
اگرچه رویکرد منبع باز کمک زیادی به نوآوری و مشارکت می کند، اما بدون داشتن زیرساخت سخت افزاری قدرتمند، نمی توان آن را جایگزینی کامل برای توسعه مدل های پیشرفته در نظر گرفت. حتی چین نیز با تکیه بر توسعه نرم‌افزارها و برنامه‌های کاربردی بومی، باید شکاف پردازشی خود را با ایالات متحده کاهش دهد و برای رقابت جدی در هوش مصنوعی فرامرزی بر چالش‌هایی مانند یکپارچه‌سازی داده‌ها و کمبود تراشه‌ها غلبه کند.
با وجود محدودیت‌ها، در دو سال گذشته، چین موفق شده است تفاوت عملکرد کیفیت مدل‌های هوش مصنوعی برجسته خود را با ایالات متحده به پایین‌ترین سطح در دهه گذشته کاهش دهد. چین با تقویت سرمایه گذاری داخلی، ایجاد یک اکوسیستم نرم افزاری نوآورانه و تشویق متن باز، اقداماتی را برای کاهش وابستگی خود به فناوری غربی انجام داده است. از سوی دیگر، آمریکا همچنان دارای اکوسیستم قدرتمندتری است که بر سرمایه گذاری هنگفت، دسترسی به پیشرفته ترین سخت افزار و حجم پردازش بی رقیب تکیه دارد.
اگرچه رقابت سخت افزاری همچنان به نفع ایالات متحده است، اما چین با هوشمندی نرم افزاری، ارائه خدمات ارزان و متن باز و مشارکت همه جانبه در تولید مدل های پیشرفته هوش مصنوعی، خود را برای تبدیل شدن به یک بازیگر مستقل و تاثیرگذار در اکوسیستم هوش مصنوعی جهانی آماده کرده است. آینده این حوزه به نحوه تطبیق این دو بلوک بر اساس فناوری‌های منبع باز، رویکردهای حاکمیتی و دیدگاه‌های سرمایه‌گذاری بستگی دارد.
در طول این رقابت، آنچه بیش از همه مهم است لزوما برتری فنی مطلق نیست. بلکه سطح بهره برداری هوشمند است که با نیازهای محلی و جهانی از قابلیت های جدید هوش مصنوعی سازگار است. این روند آینده چندقطبی تر و متنوع تر را برای فناوری هوش مصنوعی جهانی نوید می دهد.
