رفتارهای ممنوعه با کودکان مبتلا به لکنت زبان

کودکان مبتلا به لکنت زبان شاید بیشتر از آنچه که با دشواری در گفتن کلمات مواجه هستند؛ ناچار به جنگیدن با نگاه‌های اطرافیان باشند. نگاه‌هایی که به طور ناخواسته و از سر دلسوزی زخمی عمیق را در دل کودکان می‌نشانند. کلماتی که شاید از روی دلسوزی و با نگاه ترحم آمیز، احساس ارزش شنیده نشدن را برای کودکان به همراه داشته باشند. بنابراین اگر با کودکانی که دچار این مشکل هستند مواجه شدید، بهتر است به رفتارهای خود توجه ویژه‌ای داشته باشید.
 آیا می‌دانستید که عکس‌العمل نامناسب در برابر دیر حرف زدن کودکان و یا لکنت زبان آنها می‌تواند اضطراب گفتاری آنها را شعله‌ور کرده و در نتیجه مسیر درمانی را سخت‌تر سازد؟ گاهی برخی از رفتارهای معمول روزمره به طور ناخواسته به مانع بزرگ گفتاری برای فرزندتان تبدیل می‌شود. بر اساس تشخیص بسیاری از آسیب شناسان گفتار و زبان، در مواجهه و رفتار با این کودکان باید به برخی از توصیه‌های مهم توجه ویژه‌ای داشته باشید. این توصیه‌ها سبب می‌شوند که با استفاده از رفتارهای ایمن در افراد دچار لکنت، شاهد تسریع در فرایند بازسازی گفتار و مدیریت اضطراب اجتماعی آنها باشید.

کودکان مبتلا به لکنت زبان چگونه از نگاه ما تاثیر می گیرند؟ 

تاکنون به رفتار خود در برابر کودکان مبتلا به لکنت زبان توجه کرده‌اید؟ زمانی که کودک تلاش می‌کند تا نام اسباب بازی مورد علاقه‌اش را بگوید و در این زمینه با مشکل مواجه می‌گردد؛ عکس‌العمل شما چیست؟ اگر شما نیز چشم‌هایتان را تنگ کرده، لب‌ها را به هم می‌فشارید و یا حتی نفس عمیقی می‌کشید؛ باید بدانید که کودک این نشانه‌ها را به عنوان کمک تلقی نمی‌کند! بلکه از دید او، شما خطر را تایید کرده‌اید. 
بر اساس نظریه بسیاری از کارشناسان، کودکان مبتلا به لکنت زبان بیشتر از آنکه به لغزش کلمات حساس باشند، به اضطراب ما حساس‌تر هستند. نگاه مضطرب والدین یک پیام ناخودآگاه قدرتمند تلقی می‌شود. این پیام حاکی از این جمله است که:
 “تو در حال شکست خوردنی؛ پس بهتر است حرف نزنی.” 
نگاه‌ها و واکنش‌های فیزیکی ناخودآگاه ما بر روی کودکانی که با این مشکل مواجه هستند، اثرات مخربی را به همراه دارد که عبارتند از:

 تقویت اضطراب عملکرد

مهمترین و اصلی‌ترین تاثیر واکنش فیزیکی ناخودآگاه ما به رفتار کودکان مبتلا به لکنت زبان (که اثر مخربی بر آنها دارد) تقویت اضطراب عملکردی وی است. با این واکنش مخرب، کودک یاد می‌گیرد که صحبت کردن یک چالش است که باید از آن اجتناب کند. او فرایند صحبت کردن را یک فعالیت طبیعی در نظر نگرفته و این ترس سبب تشدید لکنت زبان در کودکان خواهد شد.

ایجاد شرم

دومین اثر مخرب واکنش‌های فیزیکی به رفتار کودکان مبتلا به لکنت زبان ایجاد شرم در آنها است. این فرایند سبب می‌شود که کودک لکنت را به عنوان یک نقص تلقی کرده که باید آن را پنهان کند. در این صورت او شروع به جایگزینی کلمات و یا سکوت به جای حرف زدن، می‌کند تا از قضاوت نگاه دیگران فرار کند. 
کاهش اعتماد به نفس کلامی 
با این واکنش‌ها، کودک باور می‌کند که محتوای حرف مهم نیست! بلکه این نحوه گفتن کلمات است که اهمیت دارد. بنابراین این باور غلط باعث می‌شود که کودک از بیان نظرات مهم خود خودداری کند.

رفتار والدین با کودکان مبتلا به لکنت زبان (کدام کارها ناخواسته آسیب می زنند؟) 

وقت آن رسیده که در انجام برخی از رفتارها با کودکان مبتلا به لکنت زبان، تجدید نظر کنیم. در ادامه به برخی از عادت‌های نامناسب می‌پردازیم که ممکن است زمان کوتاهی طول بکشد اما تاثیر طولانی مدت آنها بر آمادگی ذهنی کودک برای برقراری ارتباط، انکارناپذیر است. این عادت‌ها عبارتند از:

حذف کلمه آرام‌تر بگو

یکی از مداخلات رایج والدین و در عین حال مخرب‌ترین آنها برای کودکان مبتلا به لکنت زبان ارائه جملاتی مانند: آرام باش، تند نرو، یک نفس عمیق بکش و غیره است. با این جمله کودک درک می‌کند که مشکل سرعت او نیست؛ بلکه نحوه اجرای کلام در آن لحظه است. این مداخله علاوه بر تشدید چرخه لکنت، سبب افزایش اضطراب در کودک نیز خواهد شد.

کامل کردن جمله کودک

از دیگر مداخلات آسیب زننده به کودکان مبتلا به لکنت زبان تکمیل جملات و یا جایگزین کردن مترادف برای آنها است. این کار سبب می‌شود که کودک به این درک برسد که ارزش شنیده شدن ندارد. با این کار والدین به طور ناخواسته حق مالکیت کودک بر کلامش را سلب می‌کنند. بنابراین کودک از شروع جمله خود می‌ترسد.

وقتی کودکان مبتلا به لکنت زبان از ما می ترسند، نه از حرف زدن! 

• پیش‌تر در مورد رفتارهایی صحبت کردیم که اضطراب کودکان مبتلا به لکنت زبان را تشدید می‌کنند؛ اما گاهی این اضطراب تبدیل به یک ترس واقعی می‌شود! ترسی که هدف آن اجتناب از لکنت نیست؛ بلکه اجتناب از واکنش شما است. لکنت نوعی مسئله بیولوژیکی گفتاری است؛ اما ترس از ما، یک مسئله روابطی – عاطفی. بنابراین درمانش به مراتب دشوارتر خواهد بود. با این تکنیک کودک می‌آموزد که با لکنت، شاهد واکنش والدین می‌شود. بنابراین او برای محافظت از خود در برابر واکنش‌ها، مهارت‌های جدیدی می‌آموزد. مهارت‌هایی مانند:
  پناه بردن به سکوت انتخابی
  فرار کردن به سمت جملات کوتاه و کلمات جایگزین
  کناره‌گیری اجتماعی
  تبدیل اضطراب به پرخاشگری

کودکان مبتلا به لکنت زبان نیاز به حمایت روانی دارند نه اصلاح گفتار

یکی از تلاش‌های والدین کودکان مبتلا به لکنت زبان تلاش برای درست کردن لکنت فرزندشان است. استفاده از دستورالعمل‌های تلفظی، تمرین‌های گفتاری، مشاوره‌های زبانی و غیره از مهمترین راهکارهای والدین در این زمینه به شمار می‌روند؛ اما حقیقت این است که لکنت زبان تنها در ظاهر یک مشکل گفتاری است! در حالی که با توجه به نظریه کارشناسان، کودکانی لکنت دارند بیش از هر چیز به احساس امنیت نیاز دارند.

حمایت روانی

بر اساس این قانون، باید بدون قید و شرط گفتار کودکان خود را بپذیرید. آرامش هیجانی خود را در لحظه لکنت کنترل کرده و آن را به کودک خود انتقال دهید. احساس موفقیت را در کودک تقویت کرده و ترس از شکست گفتاری را از بین ببرید. در این زمان است که تکنیک‌هایی مانند گفتاردرمانی در منزل و غیره می‌توانند تاثیر مثبتی بر روی کودکان داشته باشند.

حذف کودکان مبتلا به لکنت زبان از موقعیت های گفتاری 

زمانی که در کلاس یا خانواده نوبت صحبت کردن می‌رسد، اغلب بزرگترها به طور ناخواسته از کودکان مبتلا به لکنت زبان می‌پرسند: نمی‌خواهی فعلا استراحت کنی؟ دوست داری بقیه حرف بزنند؟ و یا با جملاتی مانند: نگران نباش عزیزم؛ لازم نیست توضیح بدی من خودم میگم و …، پیام: “تو توان گفتن نداری و من باید به جای تو حرف بزنم” را به کودک  منتقل می‌کنند.
فراموش نکنید برای کودکی که دچار لکنت است، حضور در موقعیت گفتاری نوعی تمرین شهامت تلقی می‌گردد. هر بار که کودک می‌خواهد چیزی بگوید، درون وی ترس‌های زیادی به وجود می‌آید. بنابراین به این نتیجه می‌رسد که سکوت امن‌تر از بیان است. حال سکوت تبدیل به یک مکانیزم دفاعی دائمی خواهد شد. کودک یاد می‌گیرد که در جمع‌ها حرف نزند و به جای حرف زدن در محیط‌های مختلف، فقط گوش دهد. این موضوع لکنت کودک را تشدید خواهد کرد.

چگونه گفتارهای روزمره را به ابزار درمانی برای کودکان مبتلا به لکنت زبان تبدیل کنیم؟

آیا می‌دانستید که فرصت‌های گفتار روزمره می‌توانند بهترین ابزار درمانی برای کودکان مبتلا به لکنت زبان تلقی گردند؟ با رعایت چند تکنیک ساده می‌توانید موقعیت‌های ساده روزمره (از صبحانه تا گفتگوی قبل از خواب) را به یک بستر درمانی واقعی تبدیل کنید. برای طی کردن این روند درمانی کافیست به موارد کلیدی زیر توجه کنید:

• مکالمه‌های روزانه خود را از قضاوت پاک کنید. هرگز گفتار کودکان را اصلاح نکنید، بلکه مفهوم حرف او را درک کرده و پاسخ صحیح به آن بدهید.
• از بازی‌های گفتاری بدون فشار استفاده کنید. این تکنیک یک روش کاردرمانی در منزل با تاثیر بالا است که می‌توانید با تعریف کردن پایان‌های خنده‌دار برای داستان‌ها، صدا درآوردن و حدس صدا و یا گفتن دیالوگ شخصیت‌های کارتونی با صداهای بامزه، روند درمانی کودک را تسریع نمایید.
• در طی روز زمانی را مخصوص گفتگو با کودک در نظر بگیرید (بدون حضور افراد، تلفن همراه، تلویزیون و غیره).
  هر بار که کودک صحبت می‌کند، گفتارش را به احساسش گره بزنید. پرسیدن برخی از سوال‌ها مانند: پس از بروز این اتفاق چه احساسی داشتی؟ وی را از فشارهای گفتاری رها کرده و تمرکز او را از گفتار به هیجان منتقل می‌کند.

جمع بندی

با این سفر کوچک از درک نگاه‌ها تا اجرای تکنیک‌های کوچک در خانه به این حقیقت اساسی دست یافتیم که: مقابله موثر با لکنت زبان کودکان یک نبرد دو سویه است. سوی اول مهارت گفتاری که با تمرین‌های تخصصی و کار با آسیب شناسان گفتار و زبان، تقویت می‌شود. سوی دوم که جبهه‌ی روانی و عاطفی است. مراکز تخصصی گفتار درمانی با رویکردهای نوین (مانند سیب نت) می‌توانند همراه و پشتیبان همیشگی برای والدین باشند. تکنسین‌های خبره در این مجموعه، راهکارهای درمانی موفقیت آمیزی را به متقاضیان ارائه می‌کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از راهنمایی کارشناسان استفاده کنید.