الهه جعفرزاده: آبله یکی از کشنده ترین بیماری های شناخته شده و تنها بیماری انسانی است که در جهان ریشه کن شده است. بسیاری بر این باورند که این دستاورد مهم ترین نقطه عطف در سلامت عمومی جهانی است.
اجزای اصلی ریشه‌کنی آبله در سراسر جهان شامل اجرای برنامه‌های واکسیناسیون جهانی کودکان در برخی کشورها، واکسیناسیون گسترده در برخی دیگر و استراتژی‌های نظارت هدفمند است.
در طی هزاران سال، آبله صدها میلیون انسان، ثروتمند، فقیر، جوان و پیر را به قتل رساند. این بیماری بین افراد مبتلا تبعیض قائل نشد و از هر سه فرد مبتلا حداقل یک نفر را به کام مرگ کشاند.
علائم آبله وحشتناک بود:
تب بالا، استفراغ و زخم های دهان و به دنبال آن تاول ها یا ضایعات پر از مایع در سراسر بدن. مرگ ناشی از این بیماری به طور ناگهانی و اغلب در عرض دو هفته اتفاق می افتد. بازماندگان این بیماری ممکن است با آسیب های دائمی مانند نابینایی و ناباروری مواجه شوند.
تاریخچه آبله
آبله یک بیماری عفونی ویروسی حاد بود که توسط ویروس واریولا از خانواده orthopoxvirus ایجاد می شد. منشا بیماری آبله ناشناخته بود، اما اولین شواهد این بیماری در مومیایی های مصری یافت می شود که قدمت آنها به حدود 1500 سال قبل از میلاد می رسد. اعتقاد بر این است که آبله 10000 سال پیش در بین مردم ظاهر شد. شاید اولین نشانه آبله، جوش های چرکی بود که بر روی جسد مومیایی شده رامسس پنجم، فرعون مصر یافت شد.
در اروپای قرن هجدهم، تخمین زده می‌شود که سالانه 400000 نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند و یک سوم موارد نابینایی ناشی از آبله است. اعتقاد بر این است که حدود 300 تا 500 میلیون مرگ در قرن بیستم به دلیل آبله بوده است.
کدام چهره های مشهور دنیا به آبله مبتلا شدند؟
جورج واشنگتن، اندرو جکسون و آبراهام لینکلن، روسای جمهور ایالات متحده، همگی به این بیماری مبتلا شدند و بهبود یافتند. رهبر شوروی جوزف استالین، موسیقیدان معروف اتریشی آمادئوس موتزارت، هنری هشتم و ادوارد ششم از انگلستان، پیتر دوم از روسیه و ملکه ماریا جوزف آستوریاس، آخرین ملکه لهستان، دیگر چهره هایی بودند که به آبله مبتلا شدند.
همچنین یک شاعر مجارستانی به نام Ferenc Kölcsey که سرود ملی مجارستان را سروده بود در اثر بیماری آبله چشم راست خود را از دست داد.
کاشف واکسن آبله و پدر ایمونولوژی
در سال 1796 یک دامپزشک انگلیسی به نام «ادوارد جنر» واکسن آبله را معرفی کرد و کاربرد واقعی واکسیناسیون را کشف کرد. ادوارد جنر را پدر علم ایمونولوژی می دانند و گفته می شود این اقدام او بیش از هر کس دیگری جان انسان ها را نجات داده است.
همه با جنر و واکسن او موافق نبودند. در آن زمان شایعاتی وجود داشت مبنی بر اینکه این واکسن مردم را تبدیل به گاو می کند. اما در سال 1801، با آزمایش های گسترده، مشخص شد که واکسن به طور موثری در برابر آبله محافظت می کند.
از این رو در سال 1967 سازمان بهداشت جهانی تلاش خود را برای از بین بردن این بیماری افزایش داد و به زودی این واکسن در سایر قاره ها نیز مورد استفاده قرار گرفت.
پایان شیرین یک سم مهلک در جهان/ نیم قرن بدون آبله
آخرین نمونه طبیعی از ویروس آبله در اکتبر 1977 شناسایی شد و در سال 1980 سازمان بهداشت جهانی (WHO) جهان را عاری از هرگونه آبله اعلام کرد و آبله را رسماً از جهان ریشه کن کرد.
قبل از ریشه کن شدن، هرگز درمانی برای آبله وجود نداشت و افراد مبتلا تنها با تمیز کردن زخم ها و تسکین درد درمان می شدند. مورخان تخمین می زنند که 90 درصد از جمعیت بومیان آمریکا بر اثر آبله مرده اند و آبله تنها در قرن بیستم جان 300 میلیون نفر را گرفته است.
پس از کشف واکسن دکتر جنر، همانطور که خودش پیش بینی کرده بود، ریشه کنی از طریق پیشگیری حاصل شد. آبله از آمریکای جنوبی در سال 1971، آسیا در سال 1975 و آفریقا در سال 1977 به لطف تلاش های مشترک آژانس های بهداشت ملی، سازمان بهداشت جهانی و دانشمندان در سراسر جهان حذف شد.
پس از 3000 سال رنج و مرگ ناشی از این بیماری، تقریباً نیم قرن است که هیچ موردی از آبله ثبت نشده است.
ریشه کنی آبله در ایران
در ایران واکسیناسیون توسط میرزا تقی خان امیرکبیر، نخست وزیر ناصرالدین شاه تقویت شد و پس از تأسیس انستیتو پاستور در تهران در سال 1921م، رواج بیشتری یافت.
علاوه بر این، در سال های بعد، قانون الزام واکسیناسیون عمومی آبله در سال 1332 در مجلس شورای ملی به تصویب رسید و در نهایت برنامه واکسیناسیون دسته جمعی منجر به ریشه کنی کامل آبله در ایران در سال 1357 شد.
منابع:
سازمان بهداشت جهانی
ncbi
موزه علم
پژوهشگاه
۴۷۲۳۲
منبع:خبرآنلاین
