تغذیه طبیعی و نقش آن در سلامت روان سالمندان – خبرگزاری مهر ایران و جهان

سلامت جو، نوع تغذیه افراد جامعه نقش مهمی در جنبه های مختلف خلق و خو و سلامت روان آنها دارد. به عنوان مثال، مصرف برخی غذاها ممکن است تاثیر مثبتی در کاهش علائم استرس و افسردگی داشته باشد. بنابراین توجه به سبد غذایی خانوار و قرار دادن غذاهای طبیعی و محلی در آن برای سلامت جامعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بدون شک سالمندان به عنوان بخش مهمی از نیروی فکری جامعه همواره در معرض خطرات ناشی از استرس و اضطراب هستند. این طبقه از جمعیت کشور ممکن است با افزایش سن، فشارهای اجتماعی و اقتصادی را تجربه کنند. مواد غذایی سالم مانند عسل طبیعی می تواند به تعادل روانی سالمندان کمک کند و از اضطراب و افسردگی آنها بکاهد. به همین منظور و بررسی برخی از تاثیرات غذاهای سالم بر سلامت سالمندان گفتگویی کوتاه با جواد درشکار مشاور سلامت روان عسل آیچی قرار داده ایم که متن آن را در ادامه بخوانید…

تاکید شما بر سلامت روان سالمندان از کجا می آید؟

همانطور که می دانیم شروع سالمندی از 60 یا 65 سالگی شروع می شود که البته این اختلاف نظر مربوط به نهادهای مختلف بین المللی است که این نوع تقسیم بندی ها را انجام می دهند. اساسا سالمندان پس از سال ها فعالیت در زمینه های مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به سن بازنشستگی می رسند. اما مسئله اصلی اینجاست که از چه منظری به سالمندان می پردازیم. به نظر من سالمندان منبع مهمی از تجربه هستند که رکن اساسی برای هدایت جامعه به سوی تعالی اقتصادی و فرهنگی محسوب می‌شوند. بنابراین نگاه ساختاری به این قشر و توجه به نقش آنها در رشد خانواده و جامعه باید مورد توجه سیاستگذاران اجتماعی و فرهنگی در خصوص مسائل سالمندی قرار گیرد. بنابراین تعادل روحی و جسمی در سالمندان را می توان یکی از سیاست های کلان اجتماعی دانست. از طرفی به نظر می رسد کهولت سن عنوانی است که باعث انفعال درصد قابل توجهی از جمعیت جامعه می شود و بخشی دیگر از جمعیت نوجوان، جوان و میانسال جامعه را از تجربیات افراد بالای 60 سال محروم می کند. قدیمی بنابراین خارج کردن بخش مهمی از جامعه از زیر چتر سالمندی آسیب های جبران ناپذیری بر شکوفایی جامعه بر جای می گذارد.

در بخشی از صحبت هایتان به تعادل روانی اشاره کردید. نگاه شناسنامه ای به سالمندان چه نوع مشکلات روحی و روانی در این طیف جمعیتی ایجاد می کند؟

شروع کردند به این نکته توجه کنید که تا سال 2050 حدود 16 درصد از جمعیت جهان بالای 65 سال سن خواهند داشت. بنابراین توجه ویژه به این جمعیت از اهمیت بالایی برخوردار است. در اینجا می خواهم توجه شما را به یکی از رایج ترین مشکلات سالمندی در جوامع در حال توسعه جلب کنم. این معضل که به وضوح گریبان جامعه ایران را گرفته است به عنوان اضطراب و استرس شناخته می شود.

در واقع اضطراب یک واکنش طبیعی به عوامل استرس زا در محیط اطراف هر فرد است. و البته وجود اضطراب تا حدودی امری طبیعی است اما متاسفانه وضعیت اقتصادی کشور در سال های اخیر عوامل استرس زا زیادی را در زندگی هر شهروند ایرانی ایجاد کرده است. این را هم اضافه کنم که با افزایش سن ممکن است انسان از مرگ یا تنهایی بترسد و میزان استرس و اضطراب در او افزایش یابد.

از طرفی به هر دلیلی ممکن است فرد به بیماری هایی مانند مشکلات سیستم تنفسی، دیابت یا تیروئید مبتلا شود. گاهی اوقات فرد در اثر تجربه اضطراب بیش از حد دچار اختلالات خواب می شود. همه این موارد نشانه های تاسف بار حذف افراد با تجربه از جامعه و ایجاد شکاف بین نسلی در ایران امروز است. بنابراین باید دید شناسنامه سالمندان را کنار گذاشت. از طرفی باید امکان مشارکت افراد بالای 60 سال بیشتر در امور اجتماعی فراهم شود. بی شک چنین فضایی باعث از بین رفتن مرزهای سنی و انتقال تجربه سالمندان به نوجوانان و جوانان می شود.

صرف نظر از اصلاحات عمده ای که در سطح سیاست در قبال سالمندان مورد نیاز است، چگونه می توانیم به رهایی از استرس و اضطراب سالمندان کمک کنیم؟

همانطور که به نوعی اشاره کردید، سیاست گذاری در قبال سالمندان مختص نهادهای حاکمیتی است. بنابراین با وضعیت فکری و نگرشی حاکمان، امید چندانی به اصلاحات ساختاری نیست. باید توجه داشته باشیم که بیش از ده درصد از سالمندان در جهان از برخی مشکلات ناشی از استرس و اضطراب رنج می برند. موضوع درمان اضطراب و استرس در سالمندان از دو منظر قابل بررسی است. یکی درمان های تخصصی روانشناختی و دیگری اصلاح فرهنگ غذایی. درمان های روانشناختی بر عهده مشاوران و روان درمانگران است. یکی از مهم ترین علل اضطراب در دوران سالمندی، زوال عقل، مرگ عزیزان، ناتوانی های جسمی و حرکتی، مشکلات اقتصادی و تنهایی است. همه این عوامل با علائمی مانند انزوا و گوشه گیری اجتماعی، فراموشی، وسواس، خستگی، مشکلات تنفسی و بی خوابی خود را نشان می دهند. توجه داشته باشید که درمان اضطراب در سالمندان باید باشد یک فرآیند تخصصی و زیر نظر کارشناسان.

در کنار درمان‌های روان‌شناختی که بر دنیای درون و ارتباطات سالمندان تمرکز دارد، باید به فرهنگ غذایی نیز توجه ویژه‌ای داشت. به عبارت دیگر می توان بخشی از روند درمان را به غذاهای طبیعی نسبت داد. امروزه وجود رابطه نزدیک بین افزایش فشار خون، چربی و قند از یک سو و اختلالات عصبی از سوی دیگر به خوبی شناخته شده است. بی شک بی خوابی، اضطراب و زوال عقل از جمله مشکلات ناشی از اختلالات عصبی هستند. از طرفی همه این مشکلات با استرس ارتباط مستقیم دارند اکسیداتیو و سندرم متابولیک دارد.

در بین مواد غذایی طبیعی، کدام اقلام بیشتر به تعادل جسمی و روحی سالمندان کمک می کند؟

از جمله نکات اصلی ذکر شده در بالا، استرس است اکسیداتیو این عامل بر زوال عقل سالمندان تأثیر بسزایی دارد بی ثباتی سلول های سالم اغوا کننده به عبارت دیگر عامل اصلی استرس است اکسیداتیو در نتیجه فعالیت مولکول های ناپایدار، رادیکال های آزاد نامیده می شود. تحت شرایط خاصی، این مولکول ها باعث آسیب به DNA سلولی می شوند و منجر به جهش سلولی می شوند. این عامل زمینه ساز بروز انواع سرطان در بدن سالمندان است. توجه داشته باشید که زوال عقل و پایه و اساس اضطراب از اینجا می آید. بنابراین، خوردن غذاهای با ضد اکسیدان بالا فعالیت های مخرب رادیکال های آزاد را کنترل می کند و متابولیسم را در اندام های مختلف بدن سالمندان متعادل می کند.

به گفته شما استفاده از آنتی اکسیدان ها مانعی در برابر اضطراب و استرس در سالمندان است. چه غذاهایی را پیشنهاد می کنید؟

امروزه، در هر مجله غذایی که به دنبال غذاهای غنی از آنتی اکسیدان بگردید، فهرست بلندبالایی از این مواد را خواهید یافت. اما برای ذکر این غذاها توجه شما را به مواد گیاهی مانند کلم قرمز، زغال اخته، کنگر فرنگی، چای سبز، توت فرنگی و تمشک، گوجه فرنگی، اسفناج و چغندر جلب می کنم. در کنار این غذاها، سالمندان می توانند از عسل طبیعی نیز استفاده کنند. البته مراقب باشید که مصرف هر یک از این مواد به وضعیت جسمانی و سلامت سالمندان بستگی دارد. بنابراین بهتر است قبل از مصرف هر ماده غذایی با پزشک خود مشورت کنید.

به عسل طبیعی اشاره کردید. این غذا چگونه در کنترل اضطراب و استرس سالمندان نقش دارد؟

همانطور که می دانید عسل یک غذای طبیعی است. عسل از قدیم الایام جایگاه مهمی در فرهنگ غذایی و دارویی بشر داشته است. سابقه استفاده از عسل در تمدن های بشری به هفت تا هشت هزار سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. فرهنگ شفابخشی و پزشکی مردم مصر تا اویغور و هند تا اروپا و حتی بومیان آمریکا مملو از انواع مختلف بومی است که در آن از عسل به عنوان دارو استفاده می شود. به طور کلی عسل دو نقش متفاوت در سبد خرید خانوار ایفا می کند. نقش اول را از نظر تغذیه و نقش دوم را از نظر دارویی و درمانی می توان بررسی کرد. کافی است نگاهی گذرا به قفسه های آشپزخانه هر خانواده ایرانی بیندازید. مادربزرگ ها هنوز از عسل برای درمان مشکلات گوارشی، سوختگی ها و زخم های سطحی استفاده می کنند. این نشان دهنده جایگاه عمیق عسل در فرهنگ ایرانی است.

اما در مورد تاثیر عسل در کاهش اضطراب و استرس در سالمندان به نکاتی در قسمت قبل اشاره کردم. بخشی از دلایل اضطراب ناشی از استرس اکسیداتیو در مغز و سایر اعضای بدن است. بدون شک عسل به عنوان یک ماده غذایی سرشار از آنتی اکسیدان می تواند علائم ناشی از اضطراب را بهبود بخشد. باید بگویم که عسل از مواد مختلفی مانند قندهای طبیعی، ویتامین ها، آنزیم ها، پروتئین ها، مواد معدنی و ترکیبات فنلی و آنتی اکسیدان ها تشکیل شده است. وجود همه این مواد در کنار هم عسل را به یک شاهکار غذایی در طبیعت تبدیل کرده است. این نکته را نیز متذکر می شوم که مصرف عسل می تواند علائم زوال عقل و آلزایمر را تا حدودی بهبود بخشد.