تصمیمی که زندگی می بخشد. چرا ثبت رسمی اهدای عضو حیاتی است؟ – خبرگزاری مهر اخبار ایران و جهان

خبرگزاری مهر – گروه سلامت: ثبت کارت اهدای عضو یا اعلام تمایل در نظام ملی فراتر از یک اقدام اداری، پیامی روشن به خانواده و جامعه است. پیامی که در لحظات حساس بار تصمیم گیری را از دوش خانواده برمی دارد و می تواند جان افراد زیادی را نجات دهد و بررسی ها نشان می دهد که در صورت عدم آگاهی خانواده از خواسته فرد احتمال رضایت برای اهدای عضو حدود 48 درصد است اما اگر تصمیم فرد مشخص باشد این عدد به 95 تا 100 درصد می رسد.

انجمن اهدای عضو ایران با رویکردی همزمان در دو حوزه زیرساختی و فرهنگی گام های موثری برداشته است. از درج علامت قلب قرمز در گواهینامه ها و درج موضوعات مرگ مغزی در کتاب های درسی گرفته تا نسخه جدید سامانه، امکان ضبط یک پیام ویدئویی 30 ثانیه ای برای خانواده وجود دارد تا در صورت مرگ مغزی، خانواده پیام عزیز خود را بشنوند تا از تصمیم خود مطلع شوند.

از این رو با کتایون نجفی زاده، رئیس انجمن اهدای عضو ایران برای آشنایی بیشتر با اهمیت ثبت رسمی تمایل به اهدای اعضا، نقش آن در تصمیم گیری خانواده ها و اقدامات فرهنگی و زیربنایی انجام شده در این زمینه گفت و گویی داشتیم.

به عنوان اولین سوال، از روند اهدای عضو در سیستم بگویید.

داشتن کارت اهدای عضو یا ثبت تمایل در سامانه رسمی نه تنها یک سند است، بلکه پیامی روشن به خانواده است: “من این تصمیم را گرفته ام” این پیام فشار روانی تصمیم گیری را در لحظات حساس از دوش خانواده دور می کند. در واقع افراد با ثبت رسمی خواسته خود تصمیم را از حالت عاطفی خارج کرده و به یک اقدام آگاهانه تبدیل می کنند.

واکنش های اولیه خانواده ها طبیعی ولی قابل اصلاح

در سال‌های گذشته مشاهده شده است که خانواده‌ها در ابتدا پس از دریافت کارت اهدای عضو، واکنش منفی نشان می‌دهند و برخی تصور می‌کردند که فرد تصمیمی غیرعادی گرفته یا حتی نگران این بوده که فرزندشان به مرگ فکر می‌کند. این واکنش ها کاملا طبیعی است و ناشی از عدم آموزش کافی در مورد فرهنگ وصیت، مرگ و تصمیم گیری احتیاطی است. همانطور که نوشتن وصیت نامه نشانه بلوغ فکری است، ثبت تمایل به اهدای اعضا نیز اقدامی مسئولانه و انسانی است.

اقدامات انجمن در دو سطح زیرساختی و فرهنگی

انجمن اهدای عضو ایران با درک این مسئولیت در دو سطح زیرساختی و فرهنگی فعالیت هایی را انجام داده و در سطح زیرساختی نیز اقدامات موثری از جمله درج علامت قلب قرمز در گواهینامه ها و گنجاندن محتوای آموزشی مرتبط با مرگ مغزی در ده عنوان کتاب درسی دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی انجام شده است.

شرط اصلی نهادینه شدن فرهنگ اهدای عضو چیست؟

برای نهادینه شدن فرهنگ اهدای عضو، باید همزمان در دو محور کار کرد که عبارتند از: ایجاد باور عمومی مبنی بر مرگ حتمی مرگ مغزی و ترغیب مردم به ثبت رسمی تصمیم خود برای تسهیل فرآیند تصمیم گیری خانواده در یک لحظه حساس.

هر تصمیمی که امروز، فردا آگاهانه ثبت شود، می تواند جان هایی را که پشت درهای پیوند چشم منتظرند، نجات دهد و ثبت کارت اهدای عضو نه تنها نشانه انسانیت است، بلکه سند آگاهی، بلوغ و احترام به جان دیگران است.

در واقع داشتن کارت اهدای عضو یا ثبت رسمی تمایل به اهدای عضو، بیان واضح و رسمی از تمایل فرد است. بیانی که می تواند خانواده را در لحظات حساس برای رهایی از شک و تردید و فشار روانی یاری کند.

مطالعه ای که در کشور انجام شده و در کشورهای دیگر نیز تکرار شده است نشان می دهد که اگر خانواده ندانند عزیزشان چه تصمیمی در مورد اهدای عضو گرفته است، احتمال رضایت برای اهدای عضو تنها حدود 48 درصد است، اما اگر از خواسته های فرد آگاه باشند، حتی اگر در ابتدا مخالفت هایی داشته باشند، میزان رضایت خانواده به حدود 95 تا 100 درصد می رسد.

آمار چه می گوید؟

این آمار نشان می دهد که داشتن کارت اهدای عضو یا ثبت نام در سامانه ملی اهدای عضو، صرفاً یک وظیفه اداری نیست. بلکه بیان یک آرزوی صریح و محترمانه از سوی فرد است که می تواند راهگشای خانواده در زمان مرگ مغزی باشد.

استعلام سیستم؛ کمک به خانواده در تصمیم گیری نهایی

فرآیند پرس و جو نیز نقش مهمی در مرگ مغزی ایفا می کند. زمانی که فردی دچار مرگ مغزی می شود، اطلاعات وی از طریق سامانه ملی ثبت اهدای عضو درخواست می شود و اگر نام فرد در لیست ثبت نام شدگان باشد، این نشانه تمایل قلبی فرد به تیم پیوند و خانواده محسوب می شود و تصمیم گیری را بسیار آسان می کند.

در یک مثال واقعی، مرد جوانی حدود 26 ساله ثبت نام کرد و کارت اهدای عضو دریافت کرد. در آن زمان، کارت ها از طریق پست برای مردم ارسال می شد و زمانی که کارت به دست مادرش رسید، واکنش اولیه او بسیار منفی بود.

او به همراه فرزندش به واحد پیوند مراجعه کرد و درخواست لغو کارت کرد. با آرامش به او توضیح دادند که اهدای عضو یعنی امید دادن به زندگی دیگران. در پایان جلسه مادر علیرغم پذیرش صحبت های تیم لینک، درخواست ابطال کارت کرد و کارت لغو شد.

اما آنچه مهم بود این بود که مادر از خواسته قلبی فرزندش مطلع شد. همانطور که یکی از همکاران حاضر در جلسه گفت: ما به هدف خود رسیدیم؛ مادر اکنون می داند که فرزندش چه می خواهد، اگر اتفاقی برای او بیفتد می داند که چه تصمیمی بگیرد.

در چنین لحظاتی خانواده از دست دادن عزیزشان غمگین می شوند، معمولاً به دنبال برآورده شدن آخرین آرزوهای او هستند و اگر بدانند که عزیزشان تمایلی به اهدای اعضای بدن دارد، تصمیم گیری برایشان آسان تر و واضح تر می شود، اما اگر از این آرزو غافل شوند، گرفتار بلاتکلیفی، شک و تردید و احساس سنگینی برای نجات جان چند نفر می شوند که گاه فرصتی برای نجات جان چند نفر از بین می رود.

وقتی قصد بیان نشود، فرصت از دست می رود

شاید بتوان این موضوع را با یک مثال ساده توضیح داد: فرض کنید شخصی الماس گرانبهایی دارد و قصد دارد آن را پس از مرگ به نیازمندان اهدا کند. اما از آنجایی که او فرصت نداشت این درخواست را با خانواده اش در میان بگذارد، هیچ کس از قصد او اطلاعی ندارد. پس از مرگ او، الماس استفاده نشده در جایی پنهان می شود و اثری از آن در زندگی افراد دیگر باقی نمی ماند. نیتی بشردوستانه که هرگز محقق نمی شود، به این دلیل ساده که بیان نمی شود.

کارت اهدای عضو نیز بیانگر همین نیت است. یک پیام روشن به اطرافیان که: “اگر روزی برنگشتم، بگذار بخشی از وجودم زنده بماند.”

در نهایت، ثبت تمایل به اهدای عضو تنها یک انتخاب فردی نیست، بلکه یک هدیه به خانواده و جامعه است. خانواده ای که در آن لحظه سخت و با دانستن خواسته های عزیزشان می توانند با اطمینان تصمیم بگیرند و جامعه ای که با هر ارتباطی زندگی های جدیدی در آن زنده می شود.

فکر کنید امروز تصمیم داریم کارت اهدای عضو بگیریم، اما آن را به فردا موکول می کنیم یا اصلاً فراموش می کنیم. در این صورت اعضای سالم و حیاتی بدن که در واقع گنجینه گرانبهایی است که در وجود هر انسانی نهفته است و می تواند جان چند نفر را نجات دهد، بدون استفاده دفن می شود و چون نگفتیم این الماس درخشان در کجای وجود ماست، هیچکس از وجود آن خبر نخواهد داشت و این فرصت ارزشمند بدون هیچ سودی از دست خواهد رفت.

اهدای عضو؛ ماندگارترین بقایای الصالحات

فردی که دچار مرگ مغزی شده و اعضای بدن خود را اهدا می کند، نه تنها جان دیگران را نجات می دهد، بلکه برای خود و خانواده اش میراثی به جا می گذارد و بسیاری از مردم آرزو دارند کاری کنند که نامشان پس از مرگ زنده بماند. مثلاً مدرسه بسازند یا مسجد وقف کنند، اما نجات جان انسانها بالاترین مصداق این اقدامات است. در فرهنگ ما می گویند: «کسی که جان یک انسان را نجات دهد، گویی جان همه انسان ها را نجات داده است».

حال فردی را تصور کنید که می توان چهار عضو اصلی او را اهدا کرد، یعنی چهار نفر را زنده کرد. این معادل چهار بار نجات جان همه انسان هاست و چنین پاداشی قابل شمارش نیست، اما اگر این تصمیم به دلیل تأخیر، فراموشی یا سکوت از بین برود، فرصتی که می توانست ارزشمندترین عمل زندگی یک انسان باشد به سادگی از دست می رود.

در مورد من اولین کارت اهدای عضو که صادر شد به سال 1383 برمی گردد و در همان زمان که اولین کارت را خودم طراحی کردیم، اولین نفری بودم که کارت را دریافت کردم. آن موقع کارت ها کاغذی بود و ما آنها را لمینت می کردیم.

بعدها کارت ها حرفه ای تر شد و با دستگاه های مخصوص چاپ تولید شد و حتی برای مدتی کارت های اهدای عضو با کارت های بانکی ادغام شد و سپس نسخه دیجیتالی کارت ارائه شد و اکنون انجمن اهدای عضو نیز کارت فیزیکی را در اختیار متقاضیان قرار می دهد. انجمن اهدای عضو ایران علاوه بر این کارت های فیزیکی اقدام به صدور کارت های دیجیتال در غرفه های مختلف و حتی خود انجمن کرده است که با ارسال پیامک با کد ملی به شماره 3432 و یا مراجعه به سایت در اختیار داوطلبان قرار می گیرد.

از کارت های کاغذی گرفته تا یک پیام ویدئویی 30 ثانیه ای

در نسخه جدید این سیستم یک ویژگی بسیار چشمگیر نیز اضافه شده است: امکان ضبط پیام ویدئویی 30 ثانیه ای برای خانواده.

افرادی که ثبت نام می کنند می توانند پیام کوتاهی را ضبط کنند تا در صورت تصادف و مرگ مغزی، خانواده آخرین صحبت های عزیزشان را بشنوند. این امر خیال خانواده را راحت می کند که تصمیم فرد بر اساس آگاهی و از اعماق قلب بوده و تصمیمی لحظه ای یا تحت تأثیر شلوغی و جو نیست.

همچنین حضور سلبریتی ها و هنرمندان به عنوان سفیران اهدای عضو نقش بسیار مهمی در ترویج این فرهنگ داشته است و غیرقابل باور است که برخی از چهره های سرشناس که حتی ملاقات با آنها سخت است و یا به ندرت دعوت را قبول می کنند، نه تنها برای حمایت از اهدای عضو حاضر شوند، بلکه خودشان پیشقدم شوند.

انجمن دارای کمیته های متعددی است که در برخی از آنها مانند کمیته های موسیقی و هنرهای تجسمی، چهره هایی از موسیقی و هنرهای تجسمی حضور فعال دارند. افرادی مثل آقای کیوان ساکت، علیرضا عصار، عماد توحیدی و هنرمندان مطرحی که شاید در شرایط عادی نتوانند دور هم جمع شوند.

در کنار این فعالیت ها، کمپین هایی نیز با همکاری نهادهای رسمی در حال اجراست، به عنوان مثال کمپین صدور گواهینامه های ویژه با نماد قلب با مشارکت ترافیک در حال اجراست و هنرمندان نیز فیلم هایی را برای تبلیغ آن تهیه کرده اند که به زودی در فضای مجازی منتشر می شود.