انقلاب در درمان HIV؛ از زندگی عادی تا خطر انتقال صفر – خبرگزاری مهر ایران و جهان

لادن عباسیان، متخصص بیماری های عفونی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران در گفتگو با خبرنگار مهر درباره این بیماری با توجه به روز جهانی ایدز توضیح داد و گفت: ویروس HIV با تخریب سلول های ایمنی شروع به تکثیر می کند و پس از ورود به بدن انسان، قدرت دفاعی بدن را کاهش می دهد.

راه های اصلی انتقال اچ آی وی شامل رابطه جنسی محافظت نشده و رفتارهای جنسی پرخطر، انتقال خون یا فرآورده های خونی آلوده، سوزن های مشترک و انتقال از مادر به کودک است.

وی ادامه داد: پس از ورود HIV به بدن، ویروس به سرعت تکثیر می شود و سلول های ایمنی را هدف قرار می دهد. با این حال، درمان های دارویی موجود در جهان می تواند به طور کامل از تکثیر ویروس جلوگیری کند و بار ویروسی را در خون به صفر برساند. این باعث می شود که امکان انتقال ویروس از بیماران تحت درمان موثر عملاً منتفی شود. به این ترتیب، افرادی که مبتلا به HIV تشخیص داده می شوند، در صورت شروع به موقع درمان، نه تنها می توانند چرخه انتقال را متوقف کنند، بلکه می توانند زندگی عادی داشته باشند.

عباسیان تصریح کرد: بر اساس آخرین آمار سال 1404، تعداد مبتلایان به HIV در ایران 25 هزار و 870 نفر است. با این حال، برآوردها نشان می دهد که حدود 41500 نفر در کشور با این ویروس زندگی می کنند. رقمی که فاصله بین تعداد مبتلایان واقعی تا افراد شناسایی شده را نشان می دهد. هدف اصلی کنترل HIV کاهش این شکاف است. یعنی افرادی که از عفونت احتمالی خود بی اطلاع هستند باید با انجام آزمایشات و مراجعه به مراکز تخصصی از وضعیت سلامتی خود مطلع شوند تا درمان در اسرع وقت آغاز شود.

وی همچنین اذعان داشت که حدود 30 درصد از مجموع مبتلایان شناسایی شده در ایران از طریق رابطه جنسی به این ویروس مبتلا شده اند. اما بر اساس گزارش شش ماهه اول سال 1404، 63 درصد موارد جدید از طریق تماس جنسی منتقل شده اند. این تغییر نشان می‌دهد که مسیر انتقال بیماران از اعتیاد تزریقی و استفاده از سرنگ‌های مشترک که در گذشته رایج‌ترین راه انتقال بود، به‌طور چشمگیری به سمت انتقال جنسی پیش رفته است.

عباسیان خاطرنشان کرد: آمارها همچنین نشان می دهد که 73 درصد مبتلایان به HIV در ایران بین 20 تا 45 سال سن دارند. گروه سنی که در آن بیشترین احتمال فعالیت جنسی وجود دارد. آگاهی از روش های پیشگیری از اچ آی وی، استفاده از وسایل حفاظتی و پرهیز از رفتارهای پرخطر نقش اساسی در کنترل این فرآیند دارد.

آزمایش HIV در بیش از 300 مرکز مشاوره بیماری های رفتاری

این فوق تخصص بیماری های عفونی تصریح کرد: همزمان با روز جهانی ایدز و آغاز کمپین ملی (ازمایش گرفته ام) اچ من وی گفت: وزارت بهداشت یکی از اهداف اصلی این برنامه ها را افزایش آگاهی عمومی در مورد لزوم انجام آزمایش اچ آی وی برای افرادی که دارای هر گونه فاکتور خطر عفونت هستند، اعلام کرد. تشویق افراد در معرض خطر برای انجام آزمایش نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و شکستن زنجیره انتقال دارد.

وی ادامه داد: تمامی آزمایشات اچ آی وی کاملا محرمانه انجام می شود و اطلاعات مراجعه کننده محفوظ می ماند. در حال حاضر بیش از 300 مرکز مشاوره بیماری های رفتاری در سراسر کشور فعال است. این مراکز که در تمام استان ها پراکنده هستند، منحصراً به افراد مبتلا به اچ آی وی و داوطلبانی که برای آزمایش مراجعه می کنند خدمات ارائه می دهند.

وی افزود: در این مراکز آزمایش اچ آی وی به صورت رایگان انجام می شود و در صورت تشخیص، درمان کاملا رایگان انجام می شود. این مراکز علاوه بر ارائه خدمات پزشکی به خانواده بیماران نیز کمک می کنند. از جمله مشاوره روانشناسی، انجام آزمایشات لازم برای اعضای خانواده و ارائه خدمات حمایتی.

به گفته عباسیان: هر مرکز مشاوره بیماری های رفتاری یک آزمایشگاه مجهز دارد. مامانروانشناس و سایر اعضای یک تیم تخصصی که برای حمایت همه جانبه از افراد آسیب دیده یا داوطلبان آزمایش مستقر شده اند. این ساختار به منظور افزایش پوشش خدمات HIV و ارائه حمایت همه جانبه از مراجعین طراحی شده است.

استقرار جداول اسکن (من هم تست می کنم اچ من می دهم) در پارک ها و میدان ها

این فوق تخصص بیماری های عفونی در ادامه گفت: برای اجرای برنامه های مربوط به غربالگری (آزمایش هم می کنم اچ من میزهای اطلاع رسانی و خدمات رایگان آزمایش HIV در نقاط مختلف شهر از جمله پارک ها و میادین اصلی ایجاد شده است. این اقدام با هدف سهولت دسترسی شهروندان به خدمات تشخیصی و افزایش سطح آگاهی عمومی انجام می شود.

وی افزود: علاقه مندان می توانند با مراجعه به این جداول غربالگری، آزمایش HIV را به صورت رایگان انجام داده و در کمترین زمان از وضعیت سلامت خود مطلع شوند. در این پایگاه های سیار، مشاوران آموزش دیده نیز حضور دارند تا به سوالات مراجعین پاسخ دهند و اطلاعات لازم را در زمینه پیشگیری، عوامل خطر و روش های آزمایش ارائه دهند.

عباسیان تصریح کرد: این طرح فرصت خوبی برای افرادی است که بدون مراجعه به مراکز درمانی و در محیطی سهل الوصول می خواهند از وضعیت سلامت خود مطلع شوند. حضور در این سایت ها داوطلبانه است و کلیه خدمات با محرمانه بودن اطلاعات ارائه می شود. این کمپین با هدف افزایش تشخیص زودهنگام اچ آی وی و تشویق افراد به انجام آزمایش های دوره ای اجرا می شود و تاکنون با استقبال خوب شهروندان مواجه شده است.

تولید بخش عمده ای از داروهای HIV در ایران

این متخصص بیماری های عفونی اعلام کرد: بخش قابل توجهی از داروهای مورد استفاده برای کنترل ویروس اچ آی وی هم اکنون در داخل کشور تولید می شود. بسیاری از داروهای خوراکی مورد نیاز بیماران اچ آی وی ساخت ایران است و تنها بخشی از این داروها از خارج وارد می شود.

وی ادامه داد: در زمینه درمان کودکان مبتلا به اچ آی وی و همچنین مادران باردار که نتیجه آزمایش آنها مثبت است، وضعیت متفاوت است. داروهای خوراکی و تزریقی که بیشتر برای نوزادان و مادران باردار استفاده می شود همچنان از خارج از کشور عرضه می شود. این داروها نقش حیاتی در جلوگیری از انتقال ویروس از مادر به نوزاد دارند.

این فوق تخصص بیماری های عفونی تصریح کرد: بر اساس اعلام وزارت بهداشت، یکی از برنامه های مهم این وزارتخانه انجام آزمایش HIV برای تمامی مادران باردار است. در صورت مثبت بودن نتیجه آزمایش، درمان فوری مادر آغاز شده و نوزاد بلافاصله پس از تولد تحت درمان قرار می گیرد. همچنین در حین زایمان، داروهای تزریقی خاصی برای کاهش احتمال انتقال ویروس از مادر به نوزاد تجویز می شود.

عباسیان اذعان داشت: ترکیب درمانی موجود اعم از تولید داخل و وارداتی به گونه ای فراهم می شود که نیازهای درمانی بیماران به ویژه کودکان و مادران باردار به طور کامل پوشش داده شود.

کاهش انگ اجتماعی HIV؛ نیاز به افزایش آگاهی

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به گسترش «انگ اجتماعی HIV» در جامعه تاکید کرد: ترس از قضاوت و برچسب زدن بسیاری از افراد را از انجام آزمایش HIV باز می دارد. بالا بودن انگ اجتماعی علیه اچ آی وی باعث شده تا این موضوع کمتر در رسانه ها مطرح شود و در نتیجه مردم از راه های انتقال، روش های کنترل بیماری و نحوه مراجعه به آزمایش آگاهی لازم را نداشته باشند.

عباسیان تصریح کرد: فرد مبتلا به اچ آی وی ممکن است حتی در محیط خانوادگی و اجتماعی با طرد شدن مواجه شود. موضوعی که روند درمان را مختل کرده و سلامت روان فرد را تهدید می کند. کاهش انگ اجتماعی یکی از مهمترین راهکارهای کنترل اچ آی وی در کشور است و جامعه باید بداند که زندگی روزمره و تماس های مشترک از جمله دست دادن، بوسیدن، غذا خوردن با هم و تماس با عرق، اشک، بزاق، ادرار و مدفوع نقشی در انتقال ویروس اچ آی وی ندارد.

وی با بیان اینکه اچ آی وی تنها از طریق خون و ترشحات جنسی منتقل می شود، تصریح کرد: وی افزود: در صورتی که فرد مبتلا به طور منظم تحت درمان قرار گیرد و بیماری وی تحت کنترل باشد، احتمال انتقال ویروس نزدیک به صفر است و طرد اجتماعی افراد مبتلا نه تنها عوارض روانی شدیدی مانند افسردگی ایجاد می کند، بلکه باعث ترس افراد در معرض خطر از انجام آزمایش می شود و در صورت ابتلا، اعتماد خود را به جامعه و تیم درمانی به دلیل ترس از افشای وضعیت خود از دست می دهند.

عباسیان خاطرنشان کرد: لازم است رسانه ها در خصوص اچ آی وی، راه های انتقال، اهمیت آزمایش و روش های پیشگیری با شفافیت اطلاع رسانی کنند. مردم باید بدانند به کجا مراجعه کنند، چگونه آزمایش بدهند، و اینکه نتیجه مثبت به معنای برچسب زدن یا به خطر انداختن خانواده نیست.

همچنین افزایش آگاهی عمومی و رفع انگ اجتماعی HIV گام مهمی برای حفظ سلامت فردی و جمعی و تشویق مردم به مراجعه داوطلبانه برای آزمایش و درمان است.