به گزارش خبرگزاری ایمنا، گل نرگس یکی از زیباترین گل های پیازی است که با فرا رسیدن فصل سرما و زمستان گل می دهد. این گل که حدود 50 گونه مختلف را شامل می شود، به طور طبیعی در مدیترانه، اروپا و آسیا می روید و به دلیل مقاومت در برابر سرما و زیبایی منحصر به فرد، جایگاه ویژه ای در فرهنگ و کشاورزی جهان دارد.
ساختار بیولوژیکی و سازگاری با سرمای گل نرگس، با پیاز قوی و سیستم ریشه عمیق، به خوبی با شرایط سرد زمستان سازگار است. پیاز نرگس حاوی مواد مغذی ذخیره ای است که به گیاه اجازه می دهد در شرایط نامساعد محیطی زنده بماند. این گیاه تا دمای منفی 15 درجه سانتیگراد را تحمل می کند و حتی در زیر برف نیز به رشد خود ادامه می دهد. مکانیسم های فیزیولوژیکی خاصی در سلول های گیاهی وجود دارد که از انجماد آن جلوگیری می کند.
اهمیت اقتصادی و کاربردهای تجاری در هلند به عنوان بزرگترین تولید کننده گل نرگس در جهان، سالانه میلیون ها پیاز نرگس تولید و به سراسر جهان صادر می شود. بریتانیا، فرانسه و آمریکا نیز تولیدکنندگان عمده این گل هستند. در صنعت عطرسازی، اسانس نرگس به عنوان یکی از گران ترین و محبوب ترین رایحه ها شناخته می شود. همچنین در طب سنتی از عصاره این گل برای درمان برخی بیماری ها استفاده می شود.
جایگاه فرهنگی در کشورهای مختلف ایران، گل نرگس نماد زیبایی چشمان عاشق و نماد عشق پاک است. در چین این گل را نماد شانس و خوشبختی می دانند و در جشن سال نو چینی استفاده می شود. در فرهنگ ژاپنی، نرگس نماد تولد دوباره و امید است. نرگس در اروپا به خصوص در انگلستان به عنوان نماد بهار و پایان زمستان شناخته می شود.
کشت و نگهداری در فصل سرما: کاشت پیاز گل نرگس در پاییز انجام می شود تا گیاه قبل از شروع هوای سرد زمان کافی برای ریشه زدن داشته باشد. خاک مناسب برای کشت باید دارای زهکشی خوب و غنی از مواد آلی باشد. در طول زمستان، گیاه به آبیاری کمتری نیاز دارد و باید آبیاری شود مست جلوگیری از تشکیل خاک؛ پوشاندن سطح خاک با مالچ به حفظ رطوبت و محافظت از ریشه کمک می کند.
تحقیقات علمی و یافته های جدید مطالعات اخیر نشان داده است که گل نرگس حاوی ترکیباتی است آلکالوئید مهم است که آنها دارای خواص ضد سرطانی باشند. محققان دانشگاه کمبریج در سال 2022 کشف کردند که یکی از این ترکیبات به نام گالانتامین می تواند در درمان بیماری آلزایمر موثر باشد و تحقیقات ژنتیکی جدید امکان تولید گونه های مقاوم به سرما را فراهم کرده است.
چالش‌های زیست‌محیطی و تغییرات آب و هوایی گرمایش جهانی تأثیر قابل‌توجهی بر الگوی رشد گل نرگس داشته است. تغییرات دمایی غیر قابل پیش بینی باعث تغییر زمان گلدهی این گیاه شده است. در برخی مناطق، گلها زودتر از موعد شکوفا می شوند که می تواند آنها را در معرض آسیب دیرهنگام سرما قرار دهد. محققان در حال بررسی راه هایی برای سازگاری این گیاه با شرایط آب و هوایی جدید هستند.
مصارف تزئینی و باغبانی نرگس به دلیل داشتن گل های زیبا و معطر یک انتخاب محبوب برای باغ های زمستانی است. این گل را می توان در باغچه، گلدان یا به عنوان گل شاخه بریده استفاده کرد. ترکیب گل نرگس با گل های زمستانی دیگر مانند بنفشه و پامچال منظره ای چشم نواز خلق می کند. در طراحی منظر شهری نیز از این گل برای زیباسازی پارک ها و فضاهای عمومی در فصل سرما استفاده می شود.
آینده و چشم انداز انتظار می رود با پیشرفت فناوری های کشاورزی و پرورش گونه های جدیدی از گل نرگس با مقاومت بیشتر در برابر تنش های محیطی و رنگ های متنوع تر تولید شود. همچنین تحقیقات در مورد خواص دارویی این گیاه ممکن است به کشف کاربردهای پزشکی جدید منجر شود. توسعه روش های کشت پایدار و حفاظت از گونه های بومی نرگس نیز از اولویت های آینده خواهد بود.
اثرات چای، روغن و رایحه گل نرگس
رضا معطری متخصص طب سنتی و عضو انجمن علمی گیاهان دارویی ایران وی در گفت و گو با خبرنگار ایمنا گفت: یکی از مهمترین خواص گل نرگس تاثیر آن بر سیستم عصبی است. روغن گل نرگس که از تقطیر گلبرگ های آن به دست می آید، اثر آرام بخشی دارد و می تواند در درمان بی خوابی، اضطراب و افسردگی موثر باشد. همچنین استشمام عطر این گل می تواند باعث تقویت حافظه و بهبود عملکرد مغز شود. در طب سنتی از عصاره گل نرگس برای درمان سردرد و میگرن نیز استفاده می شود.
وی ادامه داد: یکی دیگر از موارد مصرف مهم گل نرگس در طب سنتی خاصیت ضدالتهابی آن است. ضماد گل نرگس می تواند در تسکین درد مفاصل و عضلات موثر باشد، از این گل برای درمان التهابات پوستی و التیام زخم ها نیز استفاده می شود. روغن نرگس دارای خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی است که می تواند در درمان عفونت های پوستی مفید باشد، همچنین روغن نرگس دارای خواص ضد درد طبیعی است و می تواند در تسکین دردهای عضلانی و مفاصل موثر باشد. ماساژ موضعی با روغن نرگس می تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
این متخصص طب سنتی تصریح کرد: از گل نرگس برای تقویت سیستم ایمنی بدن در طب سنتی نیز استفاده می شود. این گل سرشار از آنتی اکسیدان است که می تواند به محافظت از سلول های بدن در برابر رادیکال های آزاد کمک کند. همچنین نوشیدن چای نرگس در فصول سرد سال می تواند سیستم تنفسی را تقویت کرده و در درمان سرماخوردگی و آنفولانزا موثر باشد.
وی خاطرنشان کرد: خواص زیبایی گل نرگس نیز قابل توجه است; در طب سنتی از عصاره این گل برای روشن کردن پوست و رفع لک های صورت استفاده می شود. روغن نرگس می تواند افزایش یابد خاصیت ارتجاعی پوست کندن و در جلوگیری از پیری زودرس موثر باشد، همچنین از این گل در ساخت ماسک های طبیعی برای تقویت و درخشندگی مو استفاده می شود. بر این اساس، عصاره گل نرگس دارای خواص آنتی اکسیدانی قوی است و می توان از آن در محصولات مراقبت از پوست استفاده کرد. این گیاه برای بهبود خاصیت ارتجاعی پوست، کاهش چین و چروک و درمان آکنه کمک می کند.
تاثیر بخور گل نرگس در درمان سینوزیت، سرفه و احتقان بینی
معطری ادامه داد: با این حال استفاده از گل نرگس مانند هر گیاه دارویی دیگری می تواند عوارض داشته باشد. مصرف زیاد این گل باعث تهوع، سردرد و سرگیجه می شود. پیاز نرگس سمی است و نباید آن را خورد. افراد باردار و شیرده در مصرف فرآورده های گل نرگس احتیاط کرده و با پزشک متخصص مشورت کنند.
وی گفت: از گل نرگس در درمان مشکلات گوارشی نیز استفاده می شود; دم کرده این گل می تواند به هضم غذا کمک کند و در رفع نفخ و دل درد موثر باشد، همچنین خاصیت ضد اسپاسم گل نرگس می تواند در تسکین دردهای شکمی مفید باشد. از این گل برای درمان یبوست و تنظیم حرکات روده نیز استفاده می شود.
این متخصص طب سنتی تاکید کرد: یکی دیگر از کاربردهای گل نرگس در طب سنتی استفاده از آن در درمان مشکلات چشمی است. قطره چشمی تهیه شده از عصاره این گل می تواند در تقویت بینایی و رفع خستگی چشم موثر باشد. گل نرگس برای درمان التهاب چشم و عفونت ملتحمه استفاده می شود.
معطری با اشاره به کاربردهای گل نرگس در درمان مشکلات تنفسی افزود: بخور گل نرگس می تواند در درمان سینوزیت، سرفه و احتقان بینی موثر باشد. ترکیبات موجود در این گیاه خاصیت ضد باکتریایی دارد و می تواند به پاکسازی مجاری تنفسی کمک کند.
بنابراین آنچه گفته شد گل نرگس یکی از گیاهان ارزشمند طب سنتی است که خواص درمانی بسیاری دارد; البته مصرف این گل باید با احتیاط و زیر نظر پزشک متخصص طب سنتی انجام شود. همچنین لازم است تحقیقات علمی بیشتری برای اثبات خواص درمانی این گل و شناخت مکانیسم های تأثیر آن انجام شود. با رعایت اصول مصرف صحیح می توانید از خواص درمانی این گل زیبا و معطر بهره مند شوید.
