10 درصد کودکان ایرانی از اضطراب رنج می برند. کارشناسان هشدار دادند – خبرگزاری مهر ایران و جهان
خبرگزاری مهر – گروه سلامت: اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان ایرانی به مرز هشدار رسیده است. بر اساس نتایج پیمایش ملی سلامت روان، حدود 22 درصد از افراد 6 تا 18 ساله کشور از نوعی اختلالات روانی یا رفتاری رنج می برند. این پژوهش از سال 1395 در سطح کشور آغاز و با مشارکت 250 روانشناس آموزش دیده به صورت میدانی اجرا شده است.
این طرح که با عنوان «سرمایه زندگی ما» در سال 1384 راه اندازی شد، پس از بررسی های اولیه، در سال 1395 به صورت رسمی و سراسری وارد فاز اجرایی شد و نمونه گیری به صورت تصادفی از جمعیت شهری و روستایی انجام شد و داده ها توسط روانشناسان زن و مرد در منازل با استفاده از پرسشنامه های استاندارد روانشناسی جمع آوری شد. داده ها به صورت آنلاین و به صورت لحظه ای از طریق سیم کارت به سرور مرکزی تهران منتقل می شد که امکان نظارت و کنترل دقیق فرآیند اجرا را فراهم می کرد.
در همین رابطه خبرنگار مهر با محمدرضا محمدی، متخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و رئیس مرکز تحقیقات روانپزشکی گفتگو داشت
شیوع اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان ایرانی چقدر است؟
محمدی: شایع ترین اختلال روانی در بین کودکان و نوجوانان ایرانی، اختلالات اضطرابی با شیوع 10 درصد است. پس از آن اختلالات رفتاری با 8.3 درصد و اختلالات خلقی با حدود 3 درصد وجود دارد. کمترین شیوع مربوط به اختلالات خوردن با 0.1 درصد و سایر اختلالات نادر با 0.2 درصد است.
در بررسی های جنسیتی نیز مشخص شد که اختلالات خوردن در دختران بیشتر از پسران است. همچنین در خانواده هایی که یکی از والدین به ویژه مادر دارای اختلال روانی است، احتمال بروز اختلالات روانپزشکی در کودکان به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
دستاوردهای علمی طرح ملی اختلالات روانی کودکان چه بوده است؟
محمدی: این پروژه ملی منجر به چاپ بیش از 50 مقاله علمی انگلیسی در مجلات بین المللی و 20 مقاله فارسی در مجلات دانشگاه های علوم پزشکی شده است. این پژوهش ها به بررسی رابطه سلامت روانی فرزندان با سبک زندگی و سرمایه اجتماعی خانواده پرداخته اند.
در این مطالعات عواملی مانند تغذیه، فعالیت بدنی، سلامت روان، سلامت فردی و اجتماعی و پیشگیری از حوادث خانگی به عنوان عوامل کلیدی در بروز یا پیشگیری از اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان معرفی شده است.
نقش سرمایه اجتماعی در سلامت روان کودکان چیست؟
محمدی: سرمایه اجتماعی خانواده ها یکی از محورهای کلیدی این پژوهش بوده است. در این ارزیابی هفت شاخص شامل روابط بین فردی زوجین، روابط خانوادگی، مشارکت در خانواده، نظام ارزشی، درک متقابل، میزان اعتماد و میزان تعهد مورد بررسی قرار گرفت.
در مناطق مرزی مانند سیستان و بلوچستان، کردستان و آذربایجان سرمایه اجتماعی خانواده ها در مقایسه با کلان شهرهایی مانند تهران و البرز در سطح بالاتری قرار دارد. این امر با افزایش اعتماد اجتماعی و انسجام خانواده در این زمینه ها مرتبط است.
آیا اختلالات روانی در کودکان ایرانی در حال افزایش است؟
محمدی: بر اساس بررسی های انجام شده در سال های اخیر، میزان اختلالات روانی در بین کودکان و نوجوانان به طرز نگران کننده ای در حال افزایش است. علت اصلی این روند استفاده بیش از حد از تلفن همراه، اینترنت و شبکه های اجتماعی و همچنین دسترسی بدون نظارت به محتوای نامناسب است.
اعتیاد به فضای مجازی در کودکان تهدیدی جدی برای سلامت روان نسل آینده است. اعتیاد به دیجیتال می تواند منجر به اختلالاتی مانند اضطراب، افسردگی، دوقطبی و حتی کاهش تمرکز تحصیلی شود.
تاثیرات اعتیاد فضای مجازی بر سلامت روان کودکان چیست؟
محمدی: در بسیاری از موارد، کودکان بدون نظارت والدین به محتوای دخانیات، الکل، رابطه جنسی و حتی پورنوگرافی دسترسی دارند. این مطالب نه تنها سلامت روان را تهدید می کند، بلکه باعث اعتیاد رفتاری می شود که اثرات مخرب آن بیشتر از اعتیاد به مواد مخدر سنتی است.
اختلالاتی مانند اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال اضطراب جدایی، افسردگی، اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD)، اختلال دوقطبی، اختلالات خوردن، روان پریشی و اختلال جسمانی شدن از جمله مهم ترین بیماری های روانی گزارش شده در میان کودکان و نوجوانان ایرانی هستند.
راهکارهای کاهش وابستگی کودکان به تلفن همراه چیست؟
محمدی: از دادن تلفن همراه شخصی به کودکان خودداری کنید. استفاده محدود و کنترل شده از تلفن همراه والدین، نظارت دقیق بر مطالب دریافتی و مراجعه به روانشناس کودک در صورت مشاهده علائم اضطراب یا تغییرات رفتاری به عنوان راهکارهای پیشگیرانه معرفی شده است.
همچنین حذف کامل فضای سایبری برای کودکان غیرممکن است. اما می توان با ارائه محتوای آموزشی و سرگرم کننده مناسب، محدود کردن دسترسی سنی و آموزش نظارت هوشمندانه به والدین، آسیب را کاهش داد. سیاست گذاری منسجم برای تنظیم فضای سایبری در کشور ضروری است.
تفاوت کودک بیش فعال با کودک بیش فعال چیست؟
محمدی: بسیاری از والدین رفتارهای بیش فعالی طبیعی کودکان را با اختلال بیش فعالی اشتباه می گیرند. دکتر محمدی تاکید می کند که تنها در صورت بروز علائمی مانند افت تحصیلی مزمن، ناتوانی در تمرکز و کنترل رفتار می توان به وجود ADHD مشکوک شد و با تشخیص تخصصی آن را درمان کرد.
چند نفر از مردم ایران دچار اختلالات روانی هستند؟
در اولین طرح ملی اپیدمیولوژی اختلالات روانی (1384)، حدود 17 درصد از جمعیت بزرگسال کشور به نوعی اختلال روانی مبتلا بودند. در مطالعات جدید، این رقم به 27 درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر از هر چهار نفر یک نفر با اختلال روانی مواجه است.
اختلالات روانی بیشتر در زنان، ساکنان مناطق شهری، بیکاران، زنان خانه دار و افراد مطلقه دیده می شود. افزایش میزان این اختلالات زنگ خطر مهمی برای سلامت روان جامعه است و نیازمند تدوین برنامه های جامع آموزشی، درمانی و نظارتی در سطح کشور است.
