خبرگزاری مهر _ گروه سلامت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی امسال به مناسبت هفته جهانی سوختگی با شعار «زنجیره امید؛ از مراقبت بالینی تا مراقبت اجتماعی» بر اهمیت یک رویکرد جامع، انسان مدار و اخلاقی برای درمان و توانبخشی بیماران سوختگی تاکید می کند. این شعار یادآور این است که مراقبت از بیمار باید فراتر از خدمات اورژانس و درمان های تخصصی بیمارستانی باشد و جنبه های روانی، اجتماعی و حمایتی را در بر گیرد.
سوختگی یکی از شدیدترین و پرهزینه ترین آسیب های جسمی است که نه تنها سلامت فرد، بلکه خانواده و جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. اثرات جسمی، روانی و اجتماعی سوختگی گاهی تا سال ها پس از حادثه باقی می ماند و زندگی فرد را در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار می دهد. بر این اساس، درمان بیماران سوختگی تنها به بهبود زخم محدود نمی شود. بلکه فرآیندی چند مرحله ای و مستمر است که از لحظه وقوع حادثه شروع می شود و تا بازگشت فرد به زندگی عادی ادامه می یابد.
درمان سوختگی تنها به اتاق عمل و پانسمان محدود نمی شود و مسیر بهبودی بیماران با مراقبت های پزشکی تخصصی آغاز می شود، بلکه با جراحی های ترمیمی، پیوند پوست، توانبخشی جسمانی، حمایت روانی، توانبخشی اجتماعی و توانمندسازی اقتصادی تکمیل می شود و در این بین نقش خانواده ها، گروه های مردمی، نهادهای حمایتی و رسانه ها در ایجاد و حفظ این امر تکمیل می شود. زنجیره امید بسیار تعیین کننده است.
در راستای تحقق این هدف، وزارت بهداشت برنامه های گسترده ای را برای ارتقای خدمات درمانی، آموزش تخصصی کادر درمانی، توسعه مراکز سوختگی و همچنین ترویج فرهنگ پیشگیری از سوختگی در سطح جامعه اجرا کرده است. این وزارتخانه با نهادهای فرهنگی و اجتماعی، سازمان های مردم نهاد و رسانه ملی برای افزایش آگاهی عمومی از عوامل خطر، روش های پیشگیری و اهمیت مراقبت های پس از درمان همکاری می کند.
از این رو با «مهدی موسوی زاده، فوق تخصص جراحی پلاستیک، ترمیمی و سوختگی» شروع کردیم به صحبت کردن
به عنوان اولین سوال؛ بیشترین سوختگی در کدام مناطق و در کدام افراد اتفاق می افتد؟
سوختگی می تواند در هر جایی که زندگی می کند اتفاق بیفتد و عوامل زیادی داشته باشد و این عوامل شامل سوختگی حرارتی، شیمیایی و الکتریکی است و هر کدام نوع خاصی از آسیب را ایجاد می کنند.
سوختگی حرارتی می تواند ناشی از شعله، بخارات داغ یا محیط هایی باشد که به شدت داغ هستند و بخارات داغ یا گرمای شدید نه تنها باعث سوختگی سطحی می شوند، بلکه اگر وارد سیستم تنفسی شوند، آسیب شدید به ریه و مرگ را در پی خواهند داشت.
سوختگی های شیمیایی معمولاً در محیط های کاری اتفاق می افتد و مواد اسیدی یا قلیایی می توانند آسیب های شدید و دائمی ایجاد کنند. همچنین جریان برق به خصوص در کارگران ساختمانی می تواند جرقه یا جریان کشنده ایجاد کند و حتی در صورت زنده ماندن فرد بسیاری از بافت های بدن از بین رفته و ناتوانی دائمی ایجاد شود.
چه عواملی بیشترین نقش را در بروز سوختگی در منازل و محیط های عمومی دارد؟
یکی از علل شایع سوختگی در منازل و مدارس استفاده از وسایل غیراستاندارد است. به عنوان مثال بخاری های نفتی یا گازی که استانداردهای ایمنی لازم را ندارند می توانند باعث آتش سوزی و سوختگی شدید شوند. متأسفانه در سال های گذشته شاهد حوادث وحشتناکی در مدارس بوده ایم که تعداد زیادی از دانش آموزان دچار سوختگی شدید، تعدادی از آنها معلول و ده ها عمل جراحی بر روی آنها انجام شده است.
همچنین در منازل استفاده غیر اصولی از گازهای خانگی و وسایل گرمایشی غیراستاندارد منجر به انفجار، آتش سوزی و مرگ و میر شده است و با توجه به این موارد فرهنگ سازی و آموزش ایمنی در منازل و مدارس بسیار حائز اهمیت است.
سوختگی در محیط کار چه ویژگی هایی دارد و چه توصیه ای برای پیشگیری دارید؟
در محیط های کاری افرادی که با مواد شیمیایی یا برق سر و کار دارند بیشتر در معرض سوختگی هستند. مواد شیمیایی اسیدی و قلیایی می توانند باعث سوختگی های بسیار شدید شوند و جریان های الکتریکی به ویژه جریان های ولتاژ بالا خطرناک و حتی کشنده هستند. رعایت نکات ایمنی و حفاظتی در محل کار، قبل از هر فعالیتی می تواند از بروز این حوادث جلوگیری کند.
در مورد جراحی های ترمیمی و توانبخشی بیماران سوختگی توضیح دهید.
جراحی های ترمیمی و پیوند پوست می توانند کیفیت زندگی بیماران را تا حد زیادی بهبود بخشند، اما هرگز نمی توانند بدن فرد را به حالت اولیه بازگردانند. بسیاری از بیماران پس از سوختگی نیاز به مراقبت طولانی مدت و چند مرحله ای دارند. این یک تصور غلط رایج است که جراح پلاستیک می تواند تمام سوختگی ها را درمان کند. در واقع بسیاری از موارد حتی با بهترین درمان ها به حالت اولیه باز نمی گردند.
بیمه ها تا چه اندازه هزینه های درمان سوختگی و جراحی های ترمیمی را پوشش می دهند؟
در مراکز دولتی و دانشگاهی، بیمه بخش عمده ای از هزینه های درمان و جراحی های ترمیمی را پوشش می دهد، اما هزینه ها و طول درمان همچنان بالاست و حمایت مالی کافی تنها بخشی از مسیر بهبودی بیماران را پوشش می دهد.
مهم ترین نکته افزایش آگاهی عمومی و رعایت ایمنی است و استفاده از ابزار استاندارد، توجه به نکات ایمنی در محیط کار و منزل و جلوگیری از استفاده از وسایل غیر استاندارد می تواند از بسیاری از سوختگی ها جلوگیری کند. سوختگی نه تنها آسیب جسمی دارد، بلکه پیامدهای روانی و اجتماعی نیز دارد و پیشگیری همیشه مؤثرتر از درمان است. همچنین سیاست گذاری و استانداردسازی تجهیزات گرمایشی و گاز سوز در کشور می تواند تا حد زیادی از میزان این حوادث بکاهد.
آیا با توجه به اهمیت جراحی ترمیمی و مراقبت های پس از سوختگی، کمبود تجهیزات یا سایر محدودیت ها در بیمارستان ها مشکل ساز خواهد شد؟
خوشبختانه بیمارستان ها به درمان بیماران سوختگی می پردازند و این بخش مشکلی ندارد، اما گاهی برای انجام جراحی های خاص به تجهیزات خاصی نیاز است که ممکن است به دلیل تحریم ها دچار کمبود شویم. این موضوع بسیار مهم است و باید با جدیت پیگیری شود.
مشکل اصلی کمبود تجهیزات است یا نبود مراکز استاندارد؟
نکته مهمتر این است که کشور ما نیاز به مراکز استاندارد سوختگی دارد که متاسفانه در سال های گذشته هیچ اقدام جدی و سیستماتیکی در این زمینه صورت نگرفته است. اگر به کشورهای همسایه به ویژه کشورهای جنوبی نگاه کنیم، می بینیم که بیمارستان های استاندارد سوختگی با بخش های استریل، تجهیزات ویژه و امکانات لازم برای بیماران سوختگی ایجاد شده است.
سوختگی شدید باعث نقص ایمنی در بیماران می شود و حتی کوچکترین عفونت می تواند زندگی بیمار را تهدید کند. بنابراین بیماران سوختگی نیاز به مراقبت های بسیار ویژه ای دارند که تنها در مراکز استاندارد و مجهز قابل ارائه است.
آیا چنین مرکزی در تهران وجود دارد؟
متأسفانه حتی در تهران به عنوان پایتخت کشور، مرکز سوختگی کاملاً استاندارد و مجهز با تمام تجهیزات لازم نداریم و این وضعیت برای کشور بزرگی مانند ایران مایه تاسف است و باید مورد توجه مقامات عالی رتبه دولتی قرار گیرد. اگر مراکز استاندارد سوختگی در کشور وجود داشت، میزان مرگ و میر بیماران کاهش چشمگیری پیدا می کرد و می شد از بسیاری از عوارض و ناتوانی ها پیشگیری کرد.
