تخصص گوارش شاخه‌ای از پزشکی داخلی است که روی بررسی، تشخیص و درمان بیماری‌های مربوط به معده، روده، کبد، صفرا و پانکراس تمرکز دارد. متخصص گوارش پزشک آموزش‌دیده‌ای است که پس از گذراندن دوره عمومی پزشکی، دوره تخصص داخلی و سپس فوق‌تخصص گوارش را پشت سر گذاشته است. بیشتر بیماران به دلیل مشکلاتی مثل درد معده، نفخ، یبوست، یا تغییر حرکات روده به این پزشک مراجعه می‌کنند. نقش متخصص گوارش فقط درمان نیست، بلکه پیشگیری از بیماری‌هایی مانند زخم معده، سرطان روده و بیماری‌های مزمن کبدی را هم شامل می‌شود. روش‌های تشخیصی مدرن مثل آندوسکوپی و کولونوسکوپی برای بررسی داخل دستگاه گوارش و تشخیص دقیق‌تر استفاده می‌شوند.
دستگاه گوارش چگونه کار می‌کند؟
دستگاه گوارش از دهان آغاز و تا مقعد ادامه دارد. وظیفه اصلی آن هضم و جذب مواد غذایی و دفع ضایعات است. وقتی غذا وارد دهان می‌شود، با بزاق مخلوط و به معده فرستاده می‌شود. معده با ترشح اسید و آنزیم‌ها غذا را خرد می‌کند و سپس به روده کوچک منتقل می‌گردد تا فرآیند جذب انجام شود.
در این مسیر، کبد و پانکراس نقش پشتیبان دارند؛ کبد صفرا تولید می‌کند و پانکراس آنزیم‌های لازم برای تجزیه چربی و قند را ترشح می‌کند. اگر هر بخش از این سیستم دچار اختلال شود، علائمی مثل تهوع، دل‌درد یا کاهش اشتها ظاهر می‌شود که نیازمند بررسی توسط متخصص گوارش است.
شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی
در طب گوارش طیف وسیعی از بیماری‌ها شناسایی می‌شوند؛ از مشکلات ساده تا بیماری‌های پیچیده. مهم‌ترین موارد عبارت‌اند از:
- ریفلاکس معده یا برگشت اسید به مری
- زخم معده و اثنی‌عشر
- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
- سنگ صفرا و التهاب پانکراس
- هپاتیت و چربی کبد
بسیاری از این بیماری‌ها با علائم مشترک مثل نفخ، دل‌درد و تهوع شروع می‌شوند، اما درمان هرکدام متفاوت است. تشخیص دقیق فقط با بررسی‌های تخصصی زیر نظر پزشک گوارش امکان‌پذیر است. تأخیر در مراجعه ممکن است منجر به مزمن شدن یا حتی جراحی شود.
نقش آندوسکوپی در تشخیص بیماری‌ها
آندوسکوپی یکی از ابزارهای بنیادی در تخصص گوارش است. در این روش با لوله باریکی مجهز به دوربین، داخل معده یا روده بررسی می‌شود تا زخم‌ها، التهاب یا توده‌های غیرطبیعی دیده شوند.
آندوسکوپی معمولاً با بی‌حسی خفیف انجام می‌شود و بیمار پس از چند ساعت به حالت طبیعی برمی‌گردد. با این روش می‌توان نمونه‌برداری (بیوپسی) نیز انجام داد تا وجود باکتری Helicobacter Pylori یا سلول‌های غیرطبیعی بررسی شود.
آندوسکوپی نه‌تنها برای تشخیص بلکه در درمان هم کاربرد دارد؛ مثلاً خارج کردن پولیپ‌ها یا بندآوردن خون‌ریزی معده بدون نیاز به جراحی باز. متخصص گوارش بر اساس علائم بیمار تصمیم می‌گیرد چه نوع آندوسکوپی لازم است.
تغذیه و سبک زندگی در سلامت گوارش
تغذیه نقش تعیین‌کننده‌ای در عملکرد دستگاه گوارش دارد. مصرف بیش از حد فست‌فود، نوشابه و خوراکی‌های چرب باعث افزایش اسید معده و بروز ریفلاکس یا زخم معده می‌شود. همچنین کم‌تحرکی و استرس مزمن موجب یبوست و نفخ شدید خواهد شد.
متخصصان گوارش توصیه می‌کنند وعده‌های غذایی کوچک‌تر، مصرف سبزیجات تازه، فیبر و آب کافی را در برنامه روزانه قرار دهید. خواب منظم و کاهش اضطراب نیز در جلوگیری از اختلالات گوارشی مهم هستند. در روند درمان، پزشک نه‌تنها دارو تجویز می‌کند بلکه برنامه غذایی مناسب هر بیمار را متناسب با شرایط بدنی او تنظیم می‌نماید.
ارتباط بین گوارش و مغز
تحقیقات نشان داده مغز و دستگاه گوارش از طریق محور عصبی مشترک ارتباط مستقیم دارند. بسیاری از مشکلات گوارشی در اثر اضطراب، افسردگی یا استرس تشدید می‌شوند. سندرم روده تحریک‌پذیر نمونه واضحی از این ارتباط است.
متخصص گوارش باید علاوه بر درمان جسمی، وضعیت روحی بیمار را نیز در نظر بگیرد. برخی بیماران با روان‌درمانی یا مصرف داروهای آرام‌بخش جزئی بهبود قابل توجهی پیدا می‌کنند. این رویکرد امروزه بخشی از طب گوارش مدرن محسوب می‌شود که به کل بدن و روان بیمار توجه دارد.
درمان‌ها و داروهای رایج گوارشی
درمان بیماری‌های گوارشی بسته به تشخیص ممکن است شامل داروهای ضد اسید، آنتی‌بیوتیک، پروبیوتیک یا داروهای کاهش التهاب باشد. در موارد شدید، تزریق یا جراحی کم‌تهاجمی انجام می‌شود.
پزشکان اغلب داروهایی مانند امپرازول، پانتوپرازول و رانیتیدین برای کنترل اسید معده تجویز می‌کنند و برای تنظیم حرکات روده از داروهای خاص IBS استفاده می‌شود. مصرف خودسرانه این داروها می‌تواند خطرناک باشد؛ مثلاً استفاده طولانی از داروهای ضد اسید ممکن است منجر به کمبود ویتامین B12 شود.
به همین دلیل، درمان باید زیر نظر مستقیم متخصص گوارش انجام شود تا ایمنی و اثربخشی به‌طور کامل حفظ گردد.
اهمیت غربالگری سرطان‌های گوارشی
سرطان معده، مری و روده از بیماری‌های جدی دستگاه گوارش هستند که در مراحل اولیه قابل درمان‌اند. غربالگری دوره‌ای مخصوصاً برای افراد بالای ۴۵ سال اهمیت زیادی دارد. کولونوسکوپی یکی از روش‌های مؤثر برای تشخیص پولیپ‌های پیش‌سرطانی است.
متخصص گوارش در بررسی سالانه می‌تواند کوچک‌ترین تغییرات مخاطی را تشخیص دهد و از رشد سلول‌های غیرطبیعی جلوگیری کند. سبک زندگی سالم، عدم مصرف دخانیات و کنترل وزن از عوامل اصلی پیشگیری از سرطان‌های دستگاه گوارش به شمار می‌روند.
زمان مراجعه به متخصص گوارش
هر زمان علائمی مانند نفخ مداوم، دل‌درد تکرارشونده، تغییر در اجابت مزاج، استفراغ طولانی یا کاهش ناگهانی وزن مشاهده شد، باید به متخصص گوارش مراجعه کرد.
همچنین وجود خون در مدفوع یا بالا آوردن خون از نشانه‌های خطر جدی است و نباید نادیده گرفته شوند. معاینات منظم به‌ویژه برای بیماران دیابتی و افراد دارای سابقه خانوادگی بیماری‌های گوارشی ضروری است.
تشخیص زودهنگام توسط پزشک باعث می‌شود درمان ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر باشد و از بروز عوارض شدید جلوگیری شود. در مطب‌های تخصصی امروزی، روند تشخیص فقط چند ساعت طول می‌کشد و بیمار همان روز نتیجه را دریافت می‌کند.
معرفی دکتر رکسانا عباسی، متخصص گوارش
دکتر رکسانا عباسی یکی از چهره‌های برجسته در زمینه بیماری‌های گوارش و کبد در ایران است. ایشان دوره تخصص داخلی و فلوشیپ گوارش را با موفقیت کامل پشت سر گذاشته و با بیش از ده سال تجربه در تشخیص و درمان بیماری‌های معده، روده و کبد شناخته می‌شوند.
خدمات تخصصی دکتر عباسی شامل آندوسکوپی، کولونوسکوپی، درمان ریفلاکس مزمن، پاک‌سازی چربی کبد و مدیریت سندرم روده تحریک‌پذیر است. بیماران ایشان معمولاً پس از چند جلسه درمان شاهد بهبود کامل عملکرد گوارش و کیفیت زندگی هستند.
دکتر رکسانا عباسی با تکیه بر تجربه بالینی و برخورد انسانی، یکی از برترین متخصصان گوارش و کبد محسوب می‌شود و انتخاب اول بیماران برای مراجعه تخصصی در این حوزه است.
سوالات متداول درباره تخصص گوارش و دکتر رکسانا عباسی
۱. متخصص گوارش دقیقاً چه بیماری‌هایی رو درمان می‌کند؟
تمام مشکلات مربوط به معده، روده، کبد، صفرا، پانکراس، ریفلاکس اسید، زخم معده، نفخ مزمن و سندرم روده تحریک‌پذیر زیر نظر متخصص گوارش درمان می‌شوند.
۲. چه زمانی باید به متخصص گوارش مراجعه کنم؟
وقتی علائمی مثل دل‌درد مداوم، نفخ، تغییر در مدفوع، تهوع طولانی یا کاهش ناگهانی وزن دارید، مراجعه فوری لازم است.
۳. آیا آندوسکوپی خطرناک است؟
خیر، آندوسکوپی با بی‌حسی آرام انجام می‌شود و خطر خاصی ندارد. بیمار بعد از چند ساعت می‌تواند فعالیت عادی خود را از سر بگیرد.
۴. تفاوت پزشک داخلی با متخصص گوارش چیست؟
پزشک داخلی بیماری‌های عمومی بدن را تشخیص می‌دهد؛ اما متخصص گوارش آموزش فوق‌تخصصی در بررسی روده، معده و کبد دارد و ابزارهای پیشرفته مثل آندوسکوپی و کولونوسکوپی را به کار میبرد.
۵. آیا استرس می‌تواند باعث بیماری‌های گوارشی شود؟
بله، استرس رابطه مستقیم با سندرم روده تحریک‌پذیر و ریفلاکس دارد؛ آرامش ذهنی بخشی از درمان است.
۶. برای پیشگیری از بیماری‌های گوارشی چه باید کرد؟
تغذیه سالم، مصرف آب کافی، ورزش سبک و پرهیز از فست‌فود از مهم‌ترین عوامل جلوگیری از مشکلات گوارشی‌اند.
۷. آیا چربی کبد قابل درمان است؟
در مراحل اولیه چربی کبد با رژیم غذایی، دارو و فعالیت بدنی قابل کنترل است و معمولاً توسط متخصص گوارش پیگیری می‌شود.
۸. هزینه آندوسکوپی و معاینه گوارشی چقدر است؟
در مراکز تخصصی هزینه آندوسکوپی معمولاً بین ۴.۰۰۰.000 تا ۶.۰۰۰.000 تومان و ویزیت تخصصی بین ۳۰۰.000 تا ۵۰۰.000 تومان است.
۹. آیا بیماری‌های گوارشی می‌توانند مزمن شوند؟
در صورت تأخیر در درمان، بله. ریفلاکس یا کولیت درمان‌نشده ممکن است به زخم یا حتی خون‌ریزی تبدیل شود.
۱۰. چرا دکتر رکسانا عباسی انتخاب مناسبی است؟
چون ایشان تجربه بالا در تشخیص، آندوسکوپی و درمان‌های دارویی و تغذیه‌ای دارد و با برخورد انسانی و حرفه‌ای مورد اعتماد بیماران هستند.
