از رویای تمرکز تا جهنم اعتیاد؛ حقیقتی که فضای مجازی پنهان می کند – خبرگزاری مهر اخبار ایران و جهان

خبرگزاری مهر – گروه سلامت: اعتیاد یکی از بزرگترین معضلات اجتماعی و بهداشتی امروز است که نه تنها جان میلیون ها نفر را تهدید می کند، بلکه آینده نسل جوان را نیز به خطر می اندازد. با وجود هشدارهای علمی و اسناد متعدد در معتبرترین پایگاه های تحقیقاتی جهان، برخی از جوانان هنوز مصرف محدود یا گهگاهی مواد مخدر را بی ضرر می دانند. این در حالی است که تحقیقات نشان می دهد حتی یکبار مصرف برخی از مواد خطرناک مانند هروئین می تواند باعث وابستگی شدید شود و موادی مانند شیشه یا گل نیز اثرات جبران ناپذیری بر سیستم عصبی و روانی فرد می گذارد.

امروزه با گسترش تبلیغات گمراه کننده در فضای مجازی و حتی مدارس و دانشگاه ها، بسیاری از نوجوانان و دانش آموزان در معرض این باور نادرست قرار گرفته اند که مواد مخدر می تواند تمرکز، انرژی یا حافظه را افزایش دهد. در حالی که هیچ مدرک علمی این ادعا را تایید نمی کند. واقعیت این است که اعتیاد راهی برای افزایش توانایی ذهنی نیست، بلکه راهی خطرناک برای افسردگی، فروپاشی روانی و از بین رفتن سلامت جسمی و روانی است.

در همین رابطه خبرنگار مهر با سید سلمان علوی، دکتری. پژوهشگر روانشناسی بالینی، مرکز تحقیقات روانپزشکی و روانشناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران و پژوهشگر اعتیاد گفتگو داشت

مواد مخدر چگونه بر سیستم عصبی افراد تأثیر می گذارد؟

علوی: هر نوع ماده ای که مستقیماً بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد اعتیاد نامیده می شود. این موضوع بارها از نظر علمی ثابت شده و مقالات متعدد در پایگاه های معتبر علمی نیز آن را تایید می کند. تصور غلطی که برخی از جوانان دارند که مصرف محدود مواد مخدر بی ضرر است، کاملاً اشتباه است.

برخی از مواد مانند هروئین به دلیل خلوص بالا حتی با یک بار مصرف می توانند باعث وابستگی شدید شوند، در حالی که موادی مانند گل یا تریاک ممکن است پس از چندین بار مصرف باعث اعتیاد شوند. اما در هر صورت تاثیرات منفی بر سیستم عصبی و روانی فرد می گذارند.

برخی تصور می کنند چون در کشورهایی مانند کانادا یا آمریکا مجاز به مصرف گل هستند، پس این ماده اعتیاد آور نیست، اما آزمایشات و مقالات علمی نشان می دهد که گل ها اثرات اعتیادآور و خطرناک روانی نیز دارند. یکی از پیامدهای رایج مصرف آن بروز افسردگی های شدید پس از ترک است.

آیا مصرف مواد مخدر به تمرکز فرد کمک می کند؟

علوی: گاهی اوقات تبلیغ می شود که مصرف برخی داروها یا مواد می تواند قدرت شناختی و تمرکز را افزایش دهد. درست است که موادی مانند کافئین موجود در قهوه می توانند به طور موقت سطح هوشیاری را افزایش دهند، اما مصرف خودسرانه داروهایی مانند ریتالین یا ترامادول برای بیدار ماندن در شب امتحان یا افزایش حافظه خطرات جدی به همراه دارد.

ریتالین دارویی است که فقط باید زیر نظر روانپزشک و برای بیماران خاص مانند کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) تجویز شود. مصرف خودسرانه آن یا داروهای مشابه علاوه بر مشکلات جسمی، عوارض روانی جدی نیز به همراه دارد.

دانش آموزان باید توجه داشته باشند که خواب و استراحت کافی قبل از امتحان نقش اساسی در تقویت حافظه و یادآوری مطالب دارد. مصرف داروها و محرک ها برای بیدار ماندن ممکن است در کوتاه مدت مفید به نظر برسد، اما در دراز مدت باعث آسیب جدی به سلامت روان و سیستم عصبی می شود.

آیا مصرف مواد مخدر سیستم عصبی مغز را از بین می برد؟

علوی: مصرف مواد مخدر از جمله گل، شیشه، هروئین و تریاک اثرات مخرب و جبران ناپذیری بر سیستم عصبی مرکزی و سلامت روحی و جسمی افراد می گذارد. هیچ عقل سلیمی نمی پذیرد که فرد خود را در معرض اثرات روانی و جسمی طولانی مدت اعتیاد قرار دهد تا یک سرخوشی لحظه ای را تجربه کند. بسیاری از جوانان به ویژه در محیط های مجازی و یا حتی اطراف مدارس و دانشگاه ها با تبلیغات مصرف مواد مخدر مواجه می شوند، در حالی که باید بدانند این انتخاب می تواند عواقب خطرناک و ماندگاری برای سلامتی آنها داشته باشد.

مصرف شیشه و هروئین چه عوارضی دارد؟

علوی: موادی مانند شیشه و هروئین با درجه خلوص بالا مستقیماً بر مغز و سیستم عصبی تأثیر می گذارد و به سرعت وابستگی ایجاد می کند. این مواد می توانند عملکرد اندام ها را مختل کنند و حتی باعث آسیب های جدی مانند فلج مغزی یا نارسایی اندام های حیاتی شوند.

در حالی که تریاک نیز عوارض جانبی خطرناک خود را دارد، اثرات آن معمولا در دراز مدت رخ می دهد. در مقابل، شیشه و هروئین تقریباً بلافاصله سیستم عصبی را از بین می برند و اثرات منفی آنها برای مدت طولانی در بدن باقی می ماند.

پیامدهای روانی مواد مخدر چیست؟

علوی: برخی از اثرات روانی ناشی از اعتیاد ممکن است تا پایان عمر با فرد باقی بماند. روند درمان و ترک اعتیاد نیز بسیار طولانی و پیچیده است و نیاز به مداخلات روانپزشکی و روانی دارد.

حتی کافئین موجود در چای، قهوه یا شکلات تلخ بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می گذارد و مصرف طبیعی برخی از مواد مانند زعفران می تواند بر خواب یا خلق و خوی تأثیر بگذارد، اما عوارض جانبی آنها در مقایسه با داروها بسیار ناچیز است. بنابراین توصیه می شود در مواقعی مانند شب امتحان از روش های سالم و طبیعی برای افزایش انرژی یا بیدار ماندن استفاده کنید و سراغ مواد اعتیادآور نروید.

مصرف هر گونه مواد مخدر و روانگردان، چه برای تجربه یک لحظه لذت و چه برای رفع خستگی، اقدامی پرخطر است که می تواند سلامت جسمی و روانی را از بین ببرد. انتخاب آگاهانه و پرهیز از مصرف مواد مخدر بهترین تصمیمی است که عقل سلیم پیش روی هر فردی قرار می دهد.

آیا داروها تقویت کننده حافظه هستند؟

علوی: هیچ مقاله یا مدرک علمی وجود ندارد که نشان دهد مصرف موادی مانند دیگ، شیشه، تریاک یا ترامادول می تواند حافظه را تقویت کند یا عملکرد شناختی را بهبود بخشد، اگرچه برخی از مصرف کنندگان ممکن است به طور تجربی ادعا کنند که استفاده از مواد روانگردان به طور موقت بر حافظه کوتاه مدت یا تمرکز آنها تأثیر گذاشته است، اما این اثرات نه پایدار هستند و نه علمی.

تمام شواهد علمی موجود نشان می دهد که این مواد نه تنها هیچ گونه تقویتی برای مغز ندارند، بلکه اثرات جدی و طولانی مدتی بر سیستم عصبی، روان و سلامت جسمی بر جای می گذارند.

تصورات غلط جوانان در مورد مصرف مواد چیست؟

علوی: همچنین تبلیغات پنهان و سودجویانه در فضای مجازی و در بین نوجوانان و جوانان بخشی از گسترش این باورهای غلط ناشی از منافع اقتصادی عده ای است که برای جذب مشتری، مصرف مواد مخدر را ابزاری برای افزایش انرژی یا تقویت حافظه معرفی می کنند. در حالی که در واقعیت این ادعاها مبنای علمی ندارد و فقط سلامت جوانان را به خطر می اندازد.

راه حل کاهش مصرف مواد مخدر در بین نوجوانان و جوانان چیست؟

علوی: اگرچه قوه قضائیه، پلیس و دستگاه های اجرایی نقش مهمی در مقابله با مواد مخدر دارند، اما مهم ترین و موثرترین راه برای کاهش اعتیاد، آگاهی بخشی و فرهنگ سازی است. این آگاهی باید از خانواده شروع شود. والدین آگاه می توانند نقش اساسی در پیشگیری از اعتیاد کودکان داشته باشند. سپس آموزش و پرورش، دانشگاه ها، رسانه ها، خبرگزاری ها، مطبوعات، رادیو و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مسیر فرهنگ سازی گسترده تلاش کنند.

هرگز نمی توان انتظار داشت که مصرف مواد مخدر در جامعه به صفر برسد، اما در صورت آگاهی رسانی درست و هدفمند می توان درصد بالایی از مردم به ویژه نوجوانان و جوانان را از خطر گرفتار شدن در دام اعتیاد نجات داد. آگاهی کلید اصلی مقابله با اعتیاد است و تنها با تقویت آموزش و فرهنگ می توان آمار نگران کننده مصرف مواد مخدر را در کشور کاهش داد.