سیامک طهماسبی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در گفتگو با خبرنگار مهر، در پاسخ به این سوال که چرا گاهی روانشناسان با یکدیگر تفاوت رفتاری دارند و گاهی از فرهنگ ایرانی دور هستند؟ وی پاسخ داد و گفت: این اختلاف روانشناسان که به چالش تبدیل شده است به دلیل عدم هماهنگی و همفکری متخصصان است و برای حل این مشکل باید معیارهای علمی را به عنوان مبنای اصلی خدمات مشاوره پذیرفت. به عبارت دیگر مشاورانی که مجوز فعالیت و ارائه خدمات خود را دارند باید بر اساس از پروتکل های مبتنی بر تحقیق با اثربخشی اثبات شده استفاده کنید.
وی ادامه داد: این موضوع زمانی اهمیت ویژه ای پیدا می کند که رویکردها و روش های مختلفی در مناطق مختلف اجرا شود. هر مشاوری باید بتواند شواهد قابل اعتماد و مستندی را ارائه دهد که روش های او تأثیر مثبت و واقعی دارند. در غیر این صورت اعمال نظرات شخصی بدون پشتوانه علمی باعث ایجاد اختلاف در این حرفه می شود.
طهماسبی اذعان داشت: برای ایجاد همبستگی و وفاق بین روانشناسان لازم است معیارهای علمی به عنوان رکن اصلی مورد قبول همگان قرار گیرد. این ضوابط باید به تایید مراجع ذیصلاح رسیده و بر اجرای آنها نظارت مستمر داشته باشد. در این زمینه سازمان نظام روانشناسی موظف است نقش نظارتی خود را با جدیت ایفا کند. این نظارت با کمک ابزارهای اتوماسیون، هوشمندسازی فرآیندها، نیروی انسانی متخصص و یا همکاری با وزارت علوم قابل انجام است.
وی افزود: چالش های نظام روانشناسی طی سال های گذشته اعتماد عمومی را به این حوزه تحت تاثیر قرار داده است اما با همکاری و بحث های سازنده روانشناسان می توان این اعتماد را بازگرداند. گفت و گو و تبادل نظر بین صاحب نظران با رویکردهای مختلف از تشکیل گروه بندی های انحصاری و بسته جلوگیری می کند و به پیشرفت علمی و تخصصی کمک می کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با اشاره به همبستگی روانشناسان گفت: همبستگی درونی روانشناسان از طریق افزایش تعامل، احترام به دیدگاه های مختلف و رعایت اصول علمی گام مهمی در جهت ارتقای کیفیت خدمات روانشناختی و افزایش رضایتمندی مردم خواهد بود. این فرآیند نه تنها به ارتقای کیفیت مشاوره کمک می کند، بلکه جایگاه روانشناسی را در جامعه بهبود می بخشد.
تشخیص روانشناختی دیدگاه ها
طهماسبی در پاسخ به سوالی درباره تشخیص روانشناس نماها گفت: با توجه به شیوع گسترده اختلالات روانی و آسیب های اجتماعی، نیاز جامعه به خدمات و مشاوره روانشناسی بیش از گذشته احساس می شود. در این شرایط ارائه خدمات با کیفیت بر اساس دانش علمی ضروری است. از سوی دیگر کسانی که خارج از چارچوب علمی و بدون مجوز فعالیت می کنند باید تحت تعقیب و مجازات قرار گیرند. اما در کنار ابزار تنبیه، تشویق مشاوران متعهد و متخصص نیز نقش مهمی در ارتقای کیفیت خدمات دارد.
وی بیان کرد: مردم باید نحوه بررسی شماره پروانه مشاوره را بدانند و از صحت صلاحیت تحصیلی مشاوران مطمئن شوند. خوشبختانه این اطلاعات در سایت سازمان نظام روانشناسی قابل دسترسی است. مشابه سامانه شماره پروانه پزشکی که امکان پیگیری و اطمینان از صلاحیت افراد را فراهم می کند. همچنین آشنایی با منشور اخلاقی و تعهدنامه ای که روانشناسان ملزم به رعایت آن هستند به افراد کمک می کند تا حقوق خود را بشناسند و در صورت تخلف شکایت کنند.
نظارت بر مشاوران فعال در فضای مجازی
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی تاکید کرد: فضای مجازی به بستری تبدیل شده است که افراد زیادی از جمله مشاوران در آن به ارائه اطلاعات و مشاوره می پردازند. متاسفانه گاهی شاهد انتشار نظرات غیرعلمی، قضاوت های شخصی و اطلاعات نادرست به ویژه در موضوعات حساس مانند روابط زناشویی هستیم که می تواند مخاطب را به اشتباه بیندازد. برای مقابله با این موضوع دو راه حل اساسی وجود دارد: اول افزایش آگاهی مخاطب برای شناخت مشاوران معتبر و دوم نظارت موثر بر فعالیت مشاوران در فضای مجازی.
وی تصریح کرد: افرادی که تخصص، دانش و تجربه بالایی دارند معمولا با دقت و احتیاط بیشتری صحبت می کنند و از ادبیات علمی با کلماتی مانند احتمالا و شاید استفاده می کنند تا اطمینان کامل را بیان نکنند. برعکس کسانی که بدون پشتوانه علمی نسخه های قطعی می دهند ممکن است اهدافی غیر از کمک به مخاطب داشته باشند و این را باید معیار تشخیص مخاطب دانست.
ضرورت حضور فعال روانشناسان علمی در فضای عمومی
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی افزود: روانشناسان دانشگاهی و کارشناسان علمی باید نقش فعال تری در فضای رسانه ای و مجازی داشته باشند. شرکت در مصاحبه ها، راه اندازی کانال ها و صفحات آموزشی می تواند به افزایش آگاهی عمومی و مقابله با اطلاعات نادرست کمک کند. امتناع از حضور در این فضاها به معنای کوتاهی در مسئولیت اجتماعی و از دست دادن فرصت است.
وی اذعان داشت: با توجه به اینکه مردم امروزی به راحتی تحت تاثیر تبلیغات قرار نمی گیرند و بیشتر بر اساس تجربیات دوستان، آشنایان و ارزیابی های دقیق تر انتخاب می کنند، لازم است روانشناسان علمی با ارائه محتوای تخصصی و مستند جایگاه خود را در فضای مجازی تثبیت کنند. از سوی دیگر عده ای با انگیزه های اقتصادی و بدون دانش کافی از این فضای جذاب بهره برده اند که نیاز به نظارت و آموزش مستمر دارد.
طهماسبی خاطرنشان کرد: افزایش سطح آگاهی جامعه، نظارت دقیق و حضور فعال روانشناسان متخصص در فضای عمومی از مهمترین راهکارهای ارتقای کیفیت خدمات روانشناسی و اعتمادسازی در این زمینه است. با رعایت این اصول می توان انتظار داشت که خدمات مشاوره علمی، مؤثر و اخلاقی در دسترس عموم قرار گیرد و از آسیب های ناشی از مشاوره های غیرمجاز کاسته شود.
