امیرکمران نیکوسخن افزود: داروهای تزریقی مورد استفاده در دیابت از جمله انسولین ها تنوع زیادی دارند. در ابتدا انسولین های حیوانی تولید شد، اما بعداً توانستند انسولین انسانی را از میکروارگانیسم ها استخراج کنند. تولید این نوع انسولین به دلیل پیچیدگی فرآیند و هزینه بالای تحقیق و توسعه هزینه بالایی دارد. هر دارویی که تولید می شود چندین سال تحت پوشش ثبت اختراع قرار می گیرد. این پتنت به شرکت سازنده اصلی اجازه می دهد که آن دارو را به تنهایی تولید کند. پس از پایان این مدت شرکت های دیگر می توانند همان دارو را تولید کنند که به آن «بیوسیمیلار» می گویند. با این حال، بیوسیملارها دقیقاً مشابه داروی اصلی نیستند و ممکن است از نظر اثربخشی، حساسیت یا مسائل ایمنی متفاوت باشند. این تفاوت ها باعث می شود که برخی از بیماران با مشکلاتی مانند عدم کنترل قند خون مواجه شوند.
وی ادامه داد: چالش دیگر توزیع محدود این داروها است. سازمان غذا و دارو گاهی داروخانه های منتخبی را برای توزیع این داروها تعیین می کند، اما تعداد این داروخانه ها محدود است و همه بیماران به راحتی به آنها دسترسی ندارند. این موضوع باعث ازدحام، رفت و آمدهای غیر ضروری و مشکلاتی در کنترل بیماری شده است. همچنین بیماران معمولاً فقط به مدت یک ماه انسولین دریافت می کنند و نیاز به مراجعه مکرر به داروخانه را افزایش می دهند. تغییر مداوم نوع انسولین یکی از این مشکلات است. تنوع بالای انسولین های تولید داخل و وارداتی، اگرچه مزیت به نظر می رسد، اما گاهی برای بیماران مشکلاتی ایجاد می کند. داروخانه ممکن است نوع انسولین تجویز شده توسط پزشک را نداشته باشد و بیمار مجبور باشد از مارک دیگری استفاده کند. این تغییرات مکرر می تواند تنظیم قند خون بیماران را مختل کند.
مدیرعامل انجمن دیابت ایران به عدم هماهنگی در توزیع دارو اشاره کرد و افزود: سیستم توزیع انسولین در شهرهای مختلف با مشکلات زیادی مواجه است. در تهران خیلی از مسائل تا حدودی حل شده است اما در شهرستان ها همچنان شاهد توزیع سلیقه ای دارو هستیم. گاهی اوقات بیماران برای دریافت انسولین مجبورند به استان های دیگر سفر کنند. مصرف غیرمجاز مواد مخدر یکی دیگر از چالش های این بخش است. برخی از داروهای دیابت، مانند هورمون های روده ای که برای درمان دیابت استفاده می شوند، به طور نامناسب برای اهدافی مانند کاهش وزن استفاده می شوند. این سوء استفاده می تواند عواقب خطرناکی داشته باشد.
نیکوسخن با ارائه پیشنهاداتی برای بهبود شرایط گفت: ایجاد سامانه ملی ثبت نام بیماران دیابتی راهکاری برای رفع این مشکل است. هر بیمار برای دریافت انسولین یا هورمون مورد نیاز خود باید به طور خاص به داروخانه محل سکونت خود ارجاع داده شود.
وی به افزایش تعداد داروخانه های منتخب برای کاهش تجمع بیماران اشاره کرد و افزود: تامین سهمیه سه ماهه انسولین به جای سهمیه ماهانه، برگزاری جلسات مشترک وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو، تولید و واردات. شرکت ها و انجمن های دیابت برای هماهنگی بهتر در توزیع دارو و نظارت بیشتر بر تجویز و مصرف داروها برای جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی راه هایی هستند که می توانند این مشکلات را حل کنند. ما باید سعی کنیم انسولین و سایر داروهای دیابت را به طور منصفانه و آسان در دسترس بیماران قرار دهیم. مشکلات کنونی در توزیع و تغییر مکرر داروها، سلامت بیماران را به خطر می اندازد و هزینه های درمان را افزایش می دهد.
محدودیت های توزیع داروهای مارک دار باید برداشته شود
سعید کلباسی رئیس انجمن دیابت ایران گفت: تحریم ها دسترسی ما را به داروهای روز دنیا در زمینه دیابت محدود کرد. در همین حال، بسیاری از بیماران برای کنترل بیماری خود نیاز به ادامه مصرف انسولین و داروهای مارک اصلی دارند.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: یکی از مشکلات اساسی در مورد داروهای دیابت، محدودیت هایی است که پس از دوران کرونا و تحریم های اقتصادی ایجاد شده است. تا همین چند سال پیش بهترین داروهای دنیا موجود بود و تمام داروهای شرکت های بزرگ تولید کننده داروهای دیابت در دسترس ما بود. اما با شیوع کرونا و تحریم ها شرایط تغییر کرد و داروها دیگر به راحتی در دسترس مردم نبود.
وی تاکید کرد: یکی از مشکلات ویژه در حوزه انسولین تولید انسولین های بیوسیملار در ایران است. این انسولین ها که مشابه برندهای اصلی هستند در برخی موارد به خصوص برای بیماران دیابتی نوع 1 ممکن است اثر مطلوب را نداشته باشند و همین موضوع باعث نوسانات شدید در کنترل قند خون بیماران می شود. مخصوصاً برای کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت نوع 1، تغییر انسولین‌های اصلی به بیوسیمیلارها زمان زیادی طول می‌کشد تا به اثرات مطلوب برسند.
کلباسی خاطرنشان کرد: برای برخی از بیماران نیاز به ادامه مصرف انسولین های برند اصلی داریم. باید تاکید کنیم که در کنار این انسولین ها، داروهای جدیدی مانند نسل جدید آگونیست های گیرنده GLP-1 (GLP-1) که در اروپا و کشورهای همسایه به بازار عرضه شده اند، هنوز به صورت رسمی در ایران معرفی نشده اند. در حالی که این داروها برای کنترل قند خون و کاهش وزن بسیار موثر هستند.
وی افزود: درخواست ما از وزارت بهداشت این است که محدودیت های شرکت های تولیدکننده برندهای اصلی را کاهش دهد و اجازه دهد این داروها در بازار ایران عرضه شود. در واقع این داروها که در سراسر دنیا توزیع می شود باید به راحتی وارد بازار شود و دسترسی بیماران به آنها تسهیل شود.
کلباسی در خصوص همکاری دولت و انجمن دیابت با تولیدکنندگان برای تسهیل دسترسی به دارو گفت: هدف ما کمک به جامعه دیابتی و پیشگیری از عوارض دیابت است. زیرا هزینه های هنگفتی که در صورت عدم پیشگیری از عوارض دیابت بر دوش وزارت بهداشت و درمان و بیمه خواهد بود، بسیار بیشتر از هزینه های حمایت از واردات و تولید این داروها است و این نشان دهنده اهمیت دسترسی به داروهای موثر است.
وی افزود: برای حل این مشکل پیشنهاد می کنیم یک کمیته مشاوره ده نفره شامل اساتید دانشگاه های معتبر، انجمن دیابت ایران و شرکت های تولید داخل تشکیل شود. این کمیته می تواند هر ماه با همکاری سازمان غذا و دارو جلساتی را برای بررسی مسائل و رفع مشکلات دارویی در حوزه دیابت برگزار کند. این اقدام می تواند از بروز مشکلاتی مانند خرید دارو با قیمت های متعدد جلوگیری کرده و بیماران را از کیفیت داروها مطمئن سازد.
به گفته کلباسی، با همکاری نزدیک دولت، تولیدکنندگان داخلی و انجمن های دیابت، امکان تسهیل دسترسی بیماران به دارو و پیشگیری از عوارض جدی دیابت وجود دارد. همچنین دسترسی به داروهای جدید که در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان مورد استفاده قرار می گیرد، می تواند اثرات مثبت بسیاری در کنترل دیابت و کاهش عوارض آن داشته باشد.
