به گزارش خبرنگار اجتماعی سلامت جو ، در سال های اخیر مشکل “سگ های ولگرد” در ایران به یکی از چالش های جدی در حوزه مدیریت شهری و بهداشت عمومی تبدیل شده است.
این حیوانات که زمانی به عنوان نگهبانان وفادار انسان ها شناخته می شدند، اکنون به تهدیدی جدی تبدیل شده اند و افزایش تعداد سگ های ولگرد در بسیاری از شهرها و روستاهای کشور نگرانی هایی از جمله تهدیدات بهداشتی، افزایش موارد گازگرفتگی را به وجود آورده است. و حتی بروز بیماری های کشنده. “هاری” آورده است
همچنین حضور گسترده این سگ ها در معابر عمومی دوگانگی هایی را برای شهروندان ایجاد کرده است و در پی این مسائل اقدامات گسترده ای از سوی نهادهای ذیربط برای کنترل و مدیریت این وضعیت انجام شده است، اما مسائل اخلاقی و دغدغه های حقوق حیوانات کار را با مشکل مواجه کرده است. این موضوع را حل کند پیچیده تر شود
در خصوص راهکارهای کنترل جمعیت سگ های ولگرد در کشور گفتگو با دکتر محمود مرعشی; دامپزشک متخصص حیات وحش داشتیم که در ادامه این گفتگو تقدیم مخاطبان محترم تسنیم شده است.
تسنیم: آقای دکتر مرعشی! با وجود هزینه های سنگینی که از مرحله جمع آوری، نگهداری، واکسیناسیون و … برای سگ های ولگرد پرداخت می شود، همچنان شاهد افزایش جمعیت این حیوانات در شهرهای مختلف کشور هستیم. به نظر شما چرا تا الان فقط پول داده ایم و هنوز در یک کوچه گیر کرده ایم؟
در حال حاضر سه سیاست در دنیا برای مقابله با سگ های ولگرد اجرا می شود. سیاست اول پناه دادن، سیاست دوم بحث عقیم سازی و آزادی و سوم سیاست آشوب است. ما برای کشورهایی که هیچ قانونی در این زمینه ندارند از سیاست آنارشی استفاده می کنیم.
علاوه بر ایران، بسیاری از کشورهای دیگر نیز این روش را کنار گذاشتند که یکی از آنها آمریکا بود که در دهه 80 تعداد زیادی سگ ولگرد را با اسلحه از بین برد.
وقتی جمعیت سگ های ولگرد غیرقابل کنترل می شود و غیره “انفجار جمعیت” داشته باشیم، چون منابع مالی محدودی داریم، دیگر نمی توانیم آنها را عقیم یا معدوم کنیم و در این شرایط به سراغ ارزان ترین روش ممکن یعنی کشتن با سلاح گرم می رویم.
حدود 20 سال پیش کشورهای جهان دو سیاست برای کنترل جمعیت سگ های ولگرد در نظر گرفتند. من این سیاست را به دو دسته تقسیم می کنم: سیاست های کشورهای غربی و پیشرفته جهان و سیاستی که برای کشورهای جهان سوم در پیش گرفتند.
سیاستی که آنها برای کشورهای در حال توسعه در نظر گرفتند، «CNVR» is این روش در واقع مخفف گرفتن، عقیم سازی، واکسیناسیون و بازگشت است. به این معنی که سگ را می گیرند، عقیم می کنند، واکسینه می کنند و در همان منطقه ای که آن را گرفته اند یا در منطقه دیگری رها می کنند.
متاسفانه همین روش CNVR در کشور ما اجرا می شود اما باید بازنگری شود زیرا ثابت شده که این روش جواب نمی دهد.
در ترکیه که 20 سال پیش این سیاست را اتخاذ کرده بود، اما امروز به این نتیجه رسیدند که این سیستم شکست خورده و نمی تواند جلوی افزایش جمعیت و انتقال بیماری از سگ ها را بگیرد، بنابراین طرح جایگزینی به مجلس شورای اسلامی ارائه شد. کشوری که اکثر نمایندگان نیز با آن موافقت کردند.
یکی از مشکلات سیستم CNVR این است که واکسیناسیون فقط برای هاری انجام می شود در حالی که سایر بیماری های رایج سگ و انسان در نظر گرفته نمی شود. بسیاری از این بیماری های مشترک با انسان حتی با واکسیناسیون قابل پیشگیری نیستند. سگ ها بیش از 700 بیماری مشترک با انسان دارند و به طور کلی حدود 75 درصد بیماری های عفونی که انسان به آن مبتلا می شود با حیوانات مشترک است!
“هری” مهم ترین بیماری مشترک بین انسان و سگ بیماری های کبدی مانند کیست هیداتید، انگل های پوستی مانند گال، دمودکس و … نیز از سگ به انسان منتقل می شود. الان خیلی ها ضایعاتی را روی پوست خود می بینند که فکر می کنند جوش است و برای درمان آن به پزشک مراجعه می کنند و انواع داروها را مصرف می کنند اما درمان نمی شوند و برای برخی از آنها آزمایش دمودکس نوشته می شود و بعد از اینکه این آزمایش را می دهند، روشن است. ممکن است از انگل Demodex رنج ببرند! وقتی از آنها سابقه می گیریم مشخص می شود که قبلاً سگ ولگردی را نوازش کرده اند و به همین دلیل دچار دمودکس شده اند!
سگ آلوده به انگل Demodex معمولا علائم قابل مشاهده ای ندارد و به راحتی می تواند این انگل را به انسان منتقل کند و باعث ضایعات پوستی شود. این بیماری ها فقط مختص سگ ها نیست و ما عموماً انتقال بیماری ها از حیات وحش به انسان را داریم، اما انتقال بیماری ها بیشتر از سگ به انسان اتفاق می افتد زیرا بیشترین ارتباط را با انسان دارند و به آنها نزدیک هستند.
روش CNVR در ترکیه، افغانستان، پاکستان و بنگلادش اجرا می شود و اگر دقت کنیم می بینیم که هیچ کشور پیشرفته ای در دنیا وجود ندارد که از این روش استفاده کند. وقتی نتایج CNVR در این کشورها را بررسی می کنیم، می بینیم که این سیاست بدون استثنا در همه کشورها شکست خورده است.
به طور کلی پروتکل هایی که مبتنی بر عقیم سازی و رهاسازی هستند و منجر به جمع آوری سگ در پناهگاه ها نمی شوند محکوم به شکست هستند که یکی از آنها CNVR است.
بر اساس تجربیات علمی، عقیم سازی و رهاسازی زمانی در کاهش جمعیت موثر است که بیش از 80 درصد جمعیت را در یک بازه زمانی معین مثلاً 3 تا 6 ماه عقیم کنید. اگر این آمار به کمتر از 80 درصد و حتی به 70 درصد برسد، سگ هایی که عقیم نشده اند ضرری که از عقیم سازی داشته اید را جبران می کنند و جمعیت برمی گردند.
خلاصه حرف من این است که برخی کشورها این مسیر را تجربه کرده اند و شکست خورده اند. حالا ما این نتایج را شخصاً می بینیم، پس عاقلانه نیست که خودمان هم همین مسیر را طی کنیم.
تسنیم: کدام روش برای کنترل این جمعیت بی بند و بار عمل می کند؟
در واقع روش اصلی مورد استفاده اکثر کشورهای پیشرفته و اروپایی روش Sheltering است که قبلاً اشاره کردم.
به این ترتیب سگ به پناهگاه برده می شود. اصلاً جای سگ در پناهگاه است و هیچ سگ ولگردی اجازه ندارد در طبیعت باشد. هر سگی که قلاده نداشته باشد، حتی اگر صاحب داشته باشد، سگ ولگرد محسوب می شود و در پناهگاه است. در کشورهای پیشرفته هر سازمانی که وظیفه جمع آوری این سگ ها را بر عهده دارد باید آنها را جمع آوری کرده و به پناهگاه ببرد.
در کشور ما شهرداری و وزارت کشور این کار را بر عهده دارند و طبق آماری که ارائه می دهند نزدیک به 200 پناهگاه در کشور داریم که 30 درصد آن خصوصی و توسط سگ دوست ها ایجاد شده است و 70 پناهگاه در کشور وجود دارد. درصد از این پناهگاه ها متعلق به دولت است. در اینجا دولت بودجه ای را برای کنترل جمعیت سگ ها فراهم می کند.
روش کار کشورهای پیشرفته به این صورت است که سگ را پس از جمع آوری به پناهگاه می برند و سپس بین 30 روز تا در نهایت دو ماه زمان می دهند تا فرد علاقه مند از سگ مراقبت کند. اگر کسی داوطلب مراقبت از آن نشود، در نهایت سگ کشته می شود (مرگ بدون درد).
زمانی که می خواهند سگ را به شخصی تحویل دهند، یک ریزتراشه برای سگ در نظر می گیرند که مشخصات سگ مانند نژاد، تاریخ واکسیناسیون، عقیم سازی و … و اینکه به چه کسی تحویل داده می شود را در نظر می گیرند. اگر این سگ در جایی رها شود و صاحب سگ خود را بدون قلاده رها کند، در صورت مشاهده سگ رها شده توسط دستگاه مسئول، جرایم سنگینی برای صاحب آن در نظر گرفته می شود و او دیگر اجازه ندارد مسئولیت سگ را بر عهده بگیرد. آنها این جنایات را طوری در نظر می گیرند که هیچکس فکر نکند که آنها ناجی سگ ها هستند و می توانند آنها را از پناهگاه بیرون بیاورند و رها کنند.
در کشور ما با توجه به حجم رسانه هایی که در مورد مرگ کشی ایجاد شده است و متأسفانه مسئولان نیز تحت تأثیر این فضا قرار گرفتند، آخرین مرحله که همان اتاناز است انجام نمی شود و بنابراین در کنترل جمعیت اتفاق خاصی نمی افتد. اگر این روش (مدیریت پناهگاه) اجرا شود، دیگر انجمن های حمایت از حیوانات نمی توانند ادعایی داشته باشند، زیرا دولت تماس گرفته است اما هیچکس قبول نکرده است که از سگ مراقبت کند و در آخرین مرحله معدوم می شود.
به این ترتیب هزینه نگهداری سگ برای دولت ها کنترل می شود. اولین صرفه جویی در هزینه عقیم سازی است. در حال حاضر فقط مواد مورد نیاز برای عقیم سازی حدود 2 میلیون هزینه دارد اما در این پناهگاه ها می توان جمعیت زن و مرد را به صورت جداگانه نگهداری کرد و در این صورت نیازی به عقیم سازی نیست.
تسنیم: کنترل جمعیت سگ های ولگرد چقدر در کاهش هزینه ها موثر است؟
تا همین چند سال پیش که جمعیت سگ های ولگرد در کشور چندان زیاد نبود، آماری که آنسیتو پاستور به عنوان مرجع رسمی بیماری هاری در کشور می داد بیش از 100 هزار گزش سگ بود. این آمار مربوط به گزش هایی بود که به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه می کنند و در بسیاری از موارد مراجعه نمی کنند.
وقتی گزش اتفاق می افتد، فرد به مرکز بهداشت مراجعه می کند و می داند که باید واکسن هاری و کزاز را دریافت کند. هزینه ثبت شده توسط انستیتو پاستور برای هر لقمه بین 5 تا 7 یورو برای هر واکسن است و در صورت نیاز به تزریق های دیگر به 30 تا 40 یورو می رسد! اگر این هزینه اولیه 5 تا 7 یورویی را در بیش از 100 هزار لقمه ضرب کنیم، هزینه بسیار بالایی را به کشور ما تحمیل می کند. اگر بتوان آن را به درستی انجام داد، می توان این هزینه را کاهش داد.
متأسفانه آمار گزش ها در سال گذشته به بیش از 400 هزار مورد رسید که به دلیل افزایش جمعیت سگ های ولگرد بوده است. (هزینه واکسیناسیون هاری تنها برای این تعداد گزش در کشور ما سالیانه حدود 200 میلیارد تومان است!)
تسنیم: جدای از بحث سگ های ولگرد، در مورد سگ های صاحبخانه نیز مشکلات زیادی در کشور وجود دارد و این در حالی است که می بینیم در کشورهای پیشرفته قوانین سختگیرانه ای برای راه رفتن و نگهداری سگ دارند. چرا کشور ما در بحث قانونگذاری اقدامی نکرده است؟
تا زمانی که نتوانیم سگ های ولگرد را کنترل کنیم، نمی توانیم برای سگ های صاحب قوانینی وضع کنیم! وقتی این همه سگ مریض در کشور داریم نمی توانیم به صاحب سگ بگوییم سگش را واکسینه و قلاده کن و اگر سگش در خیابان کسی را گاز گرفت تمام هزینه درمان و واکسیناسیون آن فرد را بپردازد.
در واقع، پیش نیاز قانون برای سگ های مالک این است که ابتدا سگ های ولگرد را کنترل کنند. نگهداری از گربه و سایر حیوانات قانونی که می توانند به عنوان حیوان خانگی نگهداری شوند نیز نیازمند قوانینی است. متأسفانه در حال حاضر هیچ کنترلی روی سگ های ولگرد نداریم و هیچ قانونی برای سگ های صاحبخانه نداریم.
باید به صاحب سگ بگوییم که سگ خود را سالی یک بار واکسن هاری بزند، هر 6 ماه یکبار ضد انگل بدهد و تردد سگ بدون قلاده و بدون حمل کیسه مدفوع نیز ممنوع شود. صاحب سگ باید برای حیوان خود گواهی سلامت داشته باشد و تنها در صورت داشتن این گواهی و تنها با قلاده می تواند سگ ها را در پارک هایی که شهرداری مشخص می کند قدم بزند.
در کشورهای جهان اول استفاده از کیسه های مدفوع اجباری است زیرا مدفوع سگ “بمب بیولوژیکی” از انواع ویروس ها، میکروب ها و تخم های انگل است که بیشتر آنها می توانند به انسان منتقل شوند. اگر صاحب سگ اجازه دهد سگش در کنار خیابان یا پارک اجابت مزاج کند و آن را نبرد، سلامت جامعه را به خطر می اندازد و در همه کشورهای پیشرفته این فرد جریمه سنگینی می شود. متاسفانه در کشور ما قانونی در این زمینه وجود ندارد و قانونی شدن آن در اسرع وقت بسیار مهم است.
در کشوری که قانون نگهداری از سگ دارد، حتی برخی از نژادهای سگ را اصلا نمی توان نگهداری کرد زیرا آن نژادها آسیب جدی به انسان وارد می کنند و مواردی از قتل انسان توسط آنها ثبت شده است. متأسفانه ما این قانون را نداریم و هرکسی می تواند هر نژادی را که می خواهد بیاورد و صاحب آن شود و نگه دارد.
تسنیم: نظر شما در مورد تحویل غذا چیست؟
غذا دادن به سگ های ولگرد در هیچ کشوری ممنوع است و اگر انجام شود، بار اول شخص به خاطر آن جریمه می شود و دفعه بعد فرد به جرم تهدید سلامت جامعه دستگیر می شود! تا زمانی که می خواهیم تامین غذا و عدم مدیریت صحیح پسماند داشته باشیم، باید منتظر انفجار جمعیت سگ های ولگرد باشیم.
انتهای پیام/
